غفاری، فرخ (تهران ۱۳۰۰ـ پاریس ۱۳۸۵ش)
فرخ غفاری (تهران ۱۳۰۰ـ پاریس ۱۳۸۵ش)
| فرخ غفاری | |
|---|---|
| زادروز |
تهران ۱۳۰۰ش |
| درگذشت | پاريس ۱۳۸۵ش |
| محل زندگی | ایران و فرانسه |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و مستندساز |
| شغل و تخصص های دیگر | مورخ سینما و تئاتر |
| آثار | جنوب شهر (1337ش)؛ عروس کدومه؟ (1338)؛ شب قوزی (1343)؛ زنبورک (1354) |
| گروه مقاله | سینما |
فیلم‌نامه‌نویس، کارگردان، مستندساز، مورخ ایرانی سینما و تئاتر، و مؤسس کانون ملی فیلم. وی را در کنار چند تن معدود (از جمله فریدون رهنما و ابراهیم گلستان) از موثرترین و جریان‌سازترین افراد سینمای ایران می‌دانند. در یازده سالگی به همراه پدرش به اروپا سفر کرد و تحصیلات متوسطه را به زبان فرانسه در بلژیک انجام داد و بعد به تحصیل در رشتۀ حقوق و ادبیات پرداخت و در سال 1328 به ایران برگشت. او بعد از یک دوره فعالیت روزنامه‌نگاری در ایران به فرانسه رفت و در آن‌جا فعالیت هنری‌اش را با تئاتر آغاز کرد و سپس به یادگیری سینما و نوشتن نقد فیلم برای مجلات سینمایی فرانسوی‌زبان نیز پرداخت. پس از بازگشت دوباره به ایران (۱۳37)، کانون ملی فیلم را تأسیس کرد. در همان سال جنوب شهر را ساخت، که فیلمی واقع‌گرا با مایه‌های اجتماعی بود، و چند روز پس از نمایش توقیف شد. برای جبران خسارت، فیلم عروس کدومه؟ (۱۳۳۸) را ساخت، که یک کمدی سبک بود. پس از آن مستندهایی برای شرکت نفت و وزارت اقتصاد تولید کرد، مانند: جزیرۀ فارسی (۱۳۳۹)، رگ‌های سیاه (۱۳۴۰)، زندگی نفت (۱۳۴۱)، نور زمان (۱۳۴۲)، مخابرات نفتی (۱۳۴۲)، وام‌های صنعتی (۱۳۴۳)، سیمان تهران (۱۳۴۳)، و شب قوزی (۱۳۴۳) که اثر اخیر فیلم خوش‌ساختی شد. در ۱۳۴۵، معاون فرهنگی سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران و در ۱۳۴۶ قائم‌مقام مدیرعامل جشن هنر شیراز شد. آخرین کارهایش عبارت‌اند از کارگردانی زنبورک (۱۳۵۴) و بازی در فیلم اوکی مستر (۱۳۵۷).
فرخ غفاری به همراه ابراهیم گلستان و فریدون رهنما سهم مهمی در بنای سینمای روشنفکری و غیر متعارف ایران در ابتدای دهۀ 1340 داشت. کسی که با ساختن فیلم‌های جنوب شهر و شب قوزی در کنار فیلم‌های خشت و آینه (ابراهیم گلستان) و سیاوش در تخت جمشید (فریدون رهنما) خون تازه‌ای در کالبد بی‌جان و بی‌رمق سینمای ایران تزریق کرد و زمینه‌های رشد و تحول سینمای هنری و اندیشمندانۀ ایران را فراهم کرد. فرخ غفاری از نخستین منتقدان اندیشمند و جدی سینمای ایران و همچنین نخستین کسی است که دست به جمع‌آوری اسناد و مدارک مربوط به تاریخ سینمای ایران زد.
غفاری از ۱۳۵۷ به پاریس مهاجرت کرد و پس از درگذشتش در همان‌جا به خاک سپرده شد. وی در سال‌های آخر عمرش مسئولیت بخش تاریخ سینمای ایران در دانشنامۀ فارسی ایرانیکا را به عهده داشت و شمارۀ ویژۀ سینمای ایران را نیز برای مجلۀ ایرانشناسی که در امریکا منتشر شد، سردبیری کرد.