تیاتر در همدان
تئاتر در همدان
از صور نمایشی ایرانی، نقالی در همدان پیشینه‌ای چشم‌گیر دارد. در قرن گذشته قهوه‌خانه‌ای به نام «ادب» بود که در آن‌جا «سیدمحمد افکار» نقل شاهنامه می‌گفت. در قهوه‌خانۀ «میرزا رجب»، «مرشد سبزعلی» بساط نقل داشت. در کنار نقالان، مطربان نیز سابقه دارند. «سلیمان جوده» یکی از سردسته مطربان بود. «نایب حاجی» سردسته‌ای دیگر که همراه با «علی خان ساززن»، «حسین خان ضرب‌گیر» و «علی قمی زن‌پوش» مجلس می‌آراستند. «عزیرخان» نخست تار می‌نواخت و بعدها سردستۀ گروهی مطرب شد. در این‌جا نیز نام مردپوشانِ زنِ مجالس زنانه در خاطره‌ها مانده است: «اشرف‌سادات» و «زینت‌سادات». در این‌گونه مجالس «فروغ» سردسته، «موچول» بازیگر و «خاور» دایره‌زن بود.
در این شهر تئاتر مدرن از «دبستان آلیانس» و در سال ۱۹۰۰م نضبح گرفت. در سالن این مدرسه تئاترهایی با حضور دختران دانش‌آموز در نقش زنان و آقایان «خوشبین» و «ربان» به اجرا درآمد. در سال ۱۹۰۵م کلیسای ارامنه، دبستانی را تأسیس کرد با نام «نور» که در این مدرسه «سامسون مگردیچیان»، «آستاتور ماداتیان» و «ساموئیل داویدیان» کمر همت برای اجرای تئاتر بستند. از فعالان نامدار این سال‌ها کسانی مثل «سید جلال فریدالدوله» (گلگول)، «فرید سلطان»، «علی نوبری» و «محمد زبرجد» بودند. در دبستان ملی «فرهنگ»، «عصری‌پور» و «صفدری» فعالیت داشتند.
در سال ۱۳۱۰ش سینما «اکباتان» تأسیس شد که نخست بیش‌تر برنامه‌های تئاتری در سالن این سینما به اجرا درآمد. «محمود شکریان» «محمد افشار»، «اسحاق بلور»، «ذبیح‌الله ماهری»، «احمد بابایی»، «باقر مجنون»، «غلامعلی افشار»، «حسینعلی محمودی»، «سقراطی» و خانم «ایران‌خانم نازک‌اندام» از دست‌اندرکاران تئاتر این زمان در همدان بودند. در سال ۱۳۱۵ش گروهی فرانسوی به سرپرستی و کارگردانی «ژرژ اریستر» از پاریس به همدان می‌آیند و تئاتری را برای این مردم به صحنه می‌برند. همچنین در همین سال گروه «اکسترال کمیک» نیز برای اجرای برنامه از تهران عازم همدان می‌شود. «بکتاشی»، دبیرستان «آرش» را تأسیس می‌کند و نمایش «سلطان محمود غزنوی» را در سالن این دبیرستان به اجرا در می‌آورد. زنان بازیگر این سال‌ها عبارت بودند از: «بدیعی»، «منصوری» و «سوسن امیر». در سال ۱۳۲۲ش توسط «جواد تقدسی» پس از تأسیس سینما «الوند»، سینما اکباتان تبدیل به «تماشاخانۀ شکوفه» می‌شود. «امیرساسان دهگان» از نامداران همدان است که کلاس تئاتر شهرداری تهران را زیر نظر علی دریابیگی گذراند و در همدان «کابوس» را به صحنه برد. ازمائیس نیز تحصیل‌کردۀ روسیه بود که اتللو را در این سال‌ها به صحنه برد. در سال ۱۳۲۳ش «رضا همراه» ادارۀ «نیاز» در همدان را به عهده گرفت و «شکوفه» را تبدیل به «فرهنگ نو» کرد. در این موقع، به تبعیت از تهران پیش‌پرده‌خوانی در تئاتر مرسوم شد؛ «سیف‌اله گلیریا» و «جواد تقدسی» پیش‌پرده خوان شدند. در همین سال، گروه تئاتری به سرپرستی «حسین خیرخواه» به همدان رفتند و در سالن سینما الوند، «تارتون» و «دختر شکلات‌فروش» را به اجرا درآوردند. حاصل این سفر، ماندگاری آقایان «محمدتقی کهنمویی» و «مصطفی اسکویی» در همدان برای آموزش و سر و سامان بخشیدن به تئاتر این خطه شد که پس از چندماهی «اسکویی» بازمی‌گردد و «کهنمویی» در رفت و آمدهایی همچنان مقصود را دنبال می‌کند. «موسیو آرشام» از نقاشان نیک و یگانه دکورساز برنامه‌های تئاتر در همدان بود. دبیرستان «پهلویی»، زیر نظر «سیف‌الله گلیریان» و دبیرستان «ابن‌سینا» زیر نظر «کارگر» مراکز مهم فعالیت تئاتری بود. در سال ۱۳۳۰ش رادیو محلی افتتاح و برنامه‌های تئاتر رادیویی دایر می‌شود. با تأسیس ادارۀ فرهنگ و هنر، «داور کشانی» به مدیریت تئاتر همدان منصوب می‌شود که زیر نظر او کلاس تئاتر دایر و فعالیت‌هایی به منصۀ ظهور می‌رسد. «نصرالله عبادی»، «صادق عاشورپور» «احمد قربانیان» و... از تئاترپیشگان شاخص تئاتر همدان هستند.