تیاتر در گیلان
تئاتر در گیلان
صرف‌نظر از ردیابی‌های نمایش‌هایی آیینی ـ ملی در سرزمین گیلان، این خطه به دلیل این که در دوران مشروطیت موقعیتی استراتژیک داشت و پل ارتباطی ایران با غرب به‌شمار می‌آمد، رشد و گسترش و تأثیر تئاتر به‌عنوان پدیده‌ای نوین و ابزاری قابل استفاده برای تنویر افکار و تهذیب اخلاق دارای ویژگی‌های شایان توجه است. در سال ۱۲۸۹شمسی، میرزا حسین‌خان ناصر، که از افراد تحصیل کرده در فرانسه بود، نخستین گروه تئاتری گیلان را با نام «مجمع امیدترقی» تشکیل می‌دهد و دست به ترجمۀ آثاری از مولیر می‌زند و آن‌ها را به اجرا در می‌آورد: بعد از آن «محمد حسین دایی نمایش» (متولد ۱۲۴۹ش) که در اصل تبریزی بود، در رشت و در امید ترقی دست به چنان فعالیت هنرمندانه‌ای می‌زند که نام او به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین هنرمندان به ثبت می‌رسد. عدم مجوز برای حضور زن در صحنه‌های تئاتر، در این جا نیز باعث شهرت چند مرد زن پوش می‌شود. از آن میان می‌توان از: «کوچک پور»، «احمد درخشان» «اسداله خان کیانی» و مظفرزاده نام برد. در سال ۱۳۰۳ش «مجمع پیک سعادت» موفق می‌شود برای فعالیت‌های تئاتری خود از وجود و حضورهای ارامنه بهره‌بگیرد. نخستین زنان گیلکی در «مجمع تئاتری محمدیه» (۱۲۹۵ش) به سرپرستی «عبدالمجیدخان فرساد» و «جمعیت فرهنگ» (۱۲۹۵ـ۱۳۱۰ش) به سرپرستی «حسین جودت» بر صحنه پا می‌گذارند: «سونا خانم قفقازی»، «مریم خانم گرجی» و «فاطمه نشوری» و در «انجمن تئاتر گلشن» (۱۳۰۱ش) به سرپرستی «میرزا عبدالغنی زنجانی» بانوانی مثل «پریرخ وحدتی» و «بانو خجستگی. در ادامۀ کوشش‌های گستردۀ تئاتری، گروه‌ها یکی پس از دیگری تشکیل می‌شوند. از آن جمله: «رجاء آدمیت» (۱۲۹۰ش) به سرپرستی عبدالکریم خا نائینی، «آکتورال آزاد (۱۳۰۰ش) به سرپرستی «جهانگیر سرتیپ پور»، «جمعیت اخوت» (۱۳۰۲ش) به سرپرستی «علی اکبرافشار»، «جمعیت درخشان» (۱۳۲۱ش) به سرپرستی عباداله خان رنجبر، «جمعیت گیل» (۱۳۲۰ش) به سرپرستی «شجاع فلسفی، «شرکت سهامی هنر» (۱۳۲۳ش) به مدیریت «میرعلینقی میرکیا»، «کانون آینه» (۱۳۲۴ش) به سرپرستی «علی‌اکبر افشار»، «کانون هنرپیشگان پیروز» (۴ـ ۱۳۲۳ش) به سرپرستی «محمد رئیس زاده ضیابری»، «تماشاخانه گیلان» (۱۳۲۴ش) به مدیریت «مهدی گرامی»، گروه آتوسا (۱۳۳۶ش) به سرپرستی «فرامرز بهبود» و... پیش‌پرده‌خوانی نیز به تقلید از تئاترهای تهران در رشت مرسوم بود که مشهورترین پیش‌پرده‌خوان‌ها عبارت بودند از: آقایان رکنی، شاپور درخشان. پس از تشکیل ادارۀ فرهنگ و هنر، کارشناسانی برای امر آموزش به گیلان ـ رشت گسیل شدند که به ترتیب تا پیش از انقلاب اسلامی ایران عبارت بود از: آقایان پرویز خضرایی، مسعود فقیه و سعید پورصمیمی. بسیاری از فعالان سال‌های گذشته هم‌اکنون دوشادوش جوانان در گیلان فعال هستند. کسانی همچون علی حاج علی عسگری، فرامرز طالبی، محمود طیاری، احمد بدر طالعی، ابراهیم ضمیر و....