قراییت
قِرائیت
(یا: قِرائیم) فرقه عقل‌گرای یهودی. پس از ویرانی دوم معبد شکل گرفت. نامشان را از میقرا نام دیگر تورات گرفته‌اند. مؤسس آن ابوعیسی اصفهانی بود. این جنبش همزمان با جنبش‌های عقل‌گرایانه ایرانی چون معتزله و تحت‌تأثیر آن‌ها در ایران شکل گرفت. اینان در برابر اهل کلام قرار گرفتند که راب‌های یهودی نماینده آن بودند. مراکز رشد این جنبش دینی در میان یهودیان خراسان، جبال، فارس تستر و مناطق شرقی ایران بود. اینان فرقه جداگانه‌ای از دین یهود به‌وجود آوردند و با شعوبیه نیز همکاری داشتند. قرائی‌ها با پیروی غیرعقلایی از پیشوایان دینی مخالف بودند و اعتقاد داشتند تحقيق در دین باید آزادانه باشد و کتاب مقدس باید با علت‌یابی بررسی شود. آنان تورات شفاهی یا تلمود را قبول نداشتند. علاوه‌بر محیط سیاسی و اجتماعی ایران آن زمان اختلافات داخلی میان سران دو آموزشگاه سورا و پومیدیتا بر شکل‌گیری این فرقه تأثیر نهاد. این فرقه علیه مراکز راب‌های (ربانی) بغداد شورش کردند. شخصیت‌های این فرقه بیشتر دانشمند و آزاداندیش بودند که در رعایت دستورات تورات سختگیر بودند. هیچگاه از جامعه یهود جدا نشدند و در رنج و سختی همراهشان بودند. آنان انتظار نجات‌یابی ملت یهود، آبادانی بیت‌المقدس و تجدیدحیات ملی و دینی یهود را داشتند. طلاق، خوردن گوشت و شراب را ممنوع کردند. نماز روزانه را هفت‌بار مقرر کردند. به آزادی دینی معتقد بودند و ادیان مسیحیت و اسلام را الهی می‌دانستند و خواندن انجیل و قرآن را توصیه می‌کردند. فرقه‌های ابوعمرانی و صدوقی‌ها از انشعابات این فرقه به‌شمار می‌روند.