بلیز
| بلیز | |
|---|---|
| نام فارسی | بِلیز |
| نام لاتین | Belize |
| نظام سیاسی | فرمانداری |
| جمعیت | ۳۳۳,۲۰۰ نفر |
| موقعیت | ساحل شرقی امریکای مرکزی |
| پایتخت | بلموپان |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۱۴.۵ |
| رشد سالانه (درصد) | ۳.۲ |
| شهرهای اصلی | بلموپان، بلیزسیتی، سان ایگناسیو کوروسال |
| زبان | انگلیسی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۲۲,۹۶۵ |
بِلیز (Belize)
موقعیت. کشور بلیز، یا به گویش اسپانیایی بلیسه[۱]، در ساحل شرقی امریکای مرکزی و در کرانۀ غربی دریای کارائیب، بین کشورهای مکزیک در شمال، گواتمالا در غرب و جنوب، و دریای کارائیب در شرق جای دارد. مساحت این کشور کوچک ۲۲,۹۶۵ کیلومتر مربع است و پایتخت آن شهر بلموپان[۲] است.
سیمای طبیعی. این کشور، که قبلاً به هوندوراس انگلیس[۳] موسوم بود، سرزمینی است نسبتاً کم‌ارتفاع که نواحی شمالی و ساحلی آن را جلگه‌های پست و باتلاقی فراگرفته و رودخانۀ هاندو[۴] و خلیج چِتومال[۵] در شمال، این سرزمین را از کشور مکزیک جدا می‌کنند و رودخانۀ سارستون[۶] مرز جنوبی آن را با کشور گواتمالا تشکیل می‌دهد. رودخانۀ بلیز، که از ارتفاعات شرقی گواتمالا سرچشمه می‌گیرد و در شهر بلیز سیتی[۷] به دریای کارائیب می‌ریزد، نواحی مرکزی آن را مشروب می‌کند و رودهای کوچک نیو[۸] و موپان[۹] دیگر زهاب‌های آن را تشکیل می‌دهند. جلگۀ پست ساحل جنوبی به فاصلۀ اندکی در غرب به کوه‌های مایا[۱۰] منتهی می‌شود و بلندترین نقطۀ کشور، کوه ویکتوریا پیک[۱۱] با ارتفاع ۱,۱۲۲ متر، در آن جا دارد. دوراب‌های ساحلی آن را در شرق رشته آب‌سنگ‌هایی با درازای ۲۲۵ کیلومتر فرا گرفته است که بعد از گریت بریر ریف (سد آب‌سنگی بزرگ)[۱۲] استرالیا، طویل‌ترین آب‌سنگ جهان محسوب می‌شود. رشته مزبور از سه مرجابسنگ و حدود ۴۰۰ جزیرک تشکیل شده که امبرگریس کِی[۱۳] و جزایر تِرِنف[۱۴] مهم‌ترین آن‌ها هستند. اقلیم بلیز گرم و مرطوب است و بارندگی‌های فصلی آن غالباً از خرداد تا آبان به‌درازا می‌کشد و باران فراوان و نوسان اندک دما از ویژگی‌های اقلیمی این سرزمین است. میانگین دمای بلیزسیتی در دی‌ماه ۲۳.۳ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۷.۲ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۸۹۰ میلی‌متر می‌رسد. ماه‌های بهمن و اسفند خشک‌ترین موسم این کشور است و وقوع توفندهای ویرانگر مانند توفندهای ۱۹۳۱ و ۱۹۶۱ و ۲۰۰۶ این کشور را تهدید می‌کند. بلیز از نظر تقسیمات کشوری به شش بخش تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از بلموپان، بلیزسیتی، سان ایگناسیو[۱۵]، و کوروسال[۱۶]. جنگل‌های انبوه مدارگانی حدود نیمی از این کشور را به زیر پوشش برده و نواحی خالی از درخت را علفزارهای ساوانایی[۱۷] فراگرفته است و جانورانی همچون شیر‌کوهی، جگوار، تمساح، و گاودریایی حیات وحش آن را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد. کشاورزی اصلی‌ترین فعالیت اقتصاد بلیز است و بیش از ۲۵ درصد از نیروی کار کشور مذکور در این بخش مشغول‌اند. نیشکر، مرکبات، و موز مهم‌ترین محصول و عمده‌ترین فرآوردۀ صادراتی این کشور است و ذرت، برنج، حبوبات، سیب‌زمینی شیرین نیز جزءِ محصولاتی‌اند که به مصرف داخلی می‌رسد. دامداری در مقایسه با کشاورزی اهمیت کمتری دارد و بیشتر نیازهای داخلی را از نظر گوشت و لبنیات تأمین می‌کند. جنگل‌داری، که روزگاری اهمیت بسیاری داشت، امروز نیز کم و بیش مورد توجه است و چوب‌های مرغوب صندل و ماهون، بازارهای صادراتی گرمی دارند؛ درخت چیکل[۱۸]، که صمغ آن در صنعت آدامس‌سازی به‌کار می‌رود، نیز اهمیت اقتصادی خاصی دارد. قسمت بزرگی از درختان جنگلی بلیز برای مصرف سوخت قطع شده و جنگل‌کاری و ترمیم قسمت‌های پاک‌شده در برنامه‌های عمرانی دولت بلیز منظور شده است. احداث تعاونی‌های ماهیگیری و توسعۀ صنعت شیلات با موفقیت نسبی همراه است و ماهی، میگو، و لابستر از اقلام صادراتی آن به‌حساب می‌آیند. با وجود این‌که بررسی‌های زمین‌شناسی در سال‌های اخیر، حاکی از وجود منابع نفت و گاز طبیعی در آب‌های ساحلی است، بهره‌برداری از آن هنوز اقتصادی نشده و دولت بلیز به ناچار آن را وارد می‌کند. بلیز از نظر صنعت مراحل مقدماتی را طی می‌کند و محصولاتی چون فرآورده‌های غذایی، اثاث منزل و پوشاک در ردیف اقلام صادراتی آن جای دارند.
حکومت و سیاست. نوع حکومت بلیز فرمانداری کل است و شخص فرماندار را ملکۀ انگلستان انتخاب و منصوب می‌کند. مجلس نمایندگان بلیز ۲۹ عضو دارد که برای مدت پنج سال و با آرای عمومی برگزیده می‌شوند. مجلس سنای آن از هشت سناتور تشکیل می‌شود که پنج تن از آنان را فرماندار کل پس از مشورت با نخست‌وزیر، و سه تن دیگر را رهبر حزب مخالف و شورای مشورتی به این سمت منصوب می‌کنند. رهبر حزب حائز اکثریت نیز نخست‌وزیری را برعهده می‌گیرد.
مردم و تاریخ. جمعیت بلیز حدود ۳۳۳,۲۰۰ نفر است (۲۰۰۹) و تراکم نسبی آن به ۱۴.۵ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۳.۲ درصد است و دورگه‌های مستیزو و کرئول اکثریت قومی آن را تشکیل می‌دهند. حدود ۹۱ درصد از آنان مسیحی‌اند و ۵۳.۵ درصد‌شان شهرنشین‌اند و زبان رسمی آنان انگلیسی است. میانگین امید به زندگی در بلیز ۷۴ سال است و ۹۳ درصد از مردم آن باسوادند. بلیز در روزگار گذشته بخشی از امپراتوری مایا بوده است. آثاری که از امپراتوری مزبور در گوشه و کنار این سرزمین دیده می‌شود، از پیشرفت و تمدن درخشان آنان حکایت دارد. کریستف کلمب در ۱۵۰۴ در محل امروزی خلیج هوندوراس لنگر انداخت و اسپانیایی‌ها نخستین اروپایی‌هایی بودند که به این سرزمین گام نهادند. آنان بلیز را در ۱۷۶۳ به انگلیسی‌ها اجاره دادند و بدین‌سان در ۱۷۹۸ مقدمات نفوذ و استیلای کامل انگلیسی‌ها بر سراسر بلیز فراهم شد. انگلیسی‌ها تا ۱۸۸۴ این سرزمین را رسماً به تحت‌الحمایگی خود در آوردند و به اعتراض اسپانیایی‌ها توجه نکردند؛ آنان به عملیات استعمارگرانۀ خود ادامه دادند و آن‌جا را هوندوراس انگلیس نامیدند. ساکنان آن که از استعمار میهنشان ناراضی بودند، در ۱۹۷۳ نام آن را به بلیز تغییر دادند و در ۲۱ سپتامبر ۱۹۸۱ استقلال میهنشان را رسماً اعلام کردند.