برتلس، یوگنی (۱۸۹۰ـ۱۹۵۷)

بِرْتِلْس، یِوگِنی (۱۸۹۰ـ۱۹۵۷)(Bertel's Evgeni)

یوگنی ' برتلس Bertel's Evgeni
زادروز	سن پترزبورگ ۱۸۹۰ م
درگذشت	۱۹۵۷ م
ملیت	روسی
تحصیلات و محل تحصیل	تحصیل حقوق و خاورشناسی در دانشگاه سن پترزبورگ
شغل و تخصص اصلی	ایران شناس

ایران‌شناس روسی، زادۀ سن‌پترزبورگ. در دانشگاه سن‌پترزبورگ ابتدا حقوق (۱۹۱۴) و سپس خاورشناسی (۱۹۱۸ـ۱۹۲۰) خواند و فارسی و ترکی را آموخت. پژوهشگر موزۀ آسیایی (۱۹۱۸ـ۱۹۵۷)، مدرّس زبان و ادبیات فارسی در پژوهشگاه زبان‌های زندۀ شرقی (از ۱۹۳۲) و استاد همین رشته در دانشگاه سن‌پترزبورگ (از ۱۹۲۸)، سرپرست بخش زبان و تاریخ تاجیکستانِ فرهنگستان علوم شوروی (از ۱۹۳۲) و سرپرست بخش ایران‌شناسی مؤسسۀ زبان‌های شرقی (از ۱۹۳۹) بود. در ایام جنگ جهانی دوم در تاشکند به‌سر برد و پس از جنگ به مسکو انتقال یافت. دوبار به ایران سفر کرد. خاورشناسی پرکار بود و بخش بزرگی از کارهایش در زمینۀ ادبیات فارسی است و شماری از متون نظم و نثر فارسی را تصحیح و منتشر کرد یا به روسی برگردانید. برخی از آثارش عبارت‌اند از ترجمۀ سفرنامۀ ناصرخسرو (۱۹۳۳)؛ فردوسی و سروده‌هایش (۱۹۳۵، ترجمۀ فارسی: تهران، ۱۳۷۰ش)؛ تصحیح خمسۀ نظامی (با همکاری، ۱۹۶۴)؛ ترجمۀ اسکندرنامۀ نظامی (۱۹۴۰)؛ نظامی شاعر بزرگ آذربایجان (۱۹۴۰، ترجمۀ فارسی: ۱۳۵۵ش)؛ ترجمۀ غزل‌های نوایی (۱۹۴۸)؛ عصر جامی، زندگی و آثار او (۱۹۴۹)؛ فرهنگ تاجیکی ـ روسی، با همکاری (۱۹۴۹)؛ تصحیح سیاست‌نامه (۱۹۴۹)؛ ناصرخسرو و عهد او (۱۹۵۲)؛ نظامی و سیر خلاقیت هنرمندانۀ او (۱۹۵۶)؛ تاریخ ادبیات فارسی ـ تاجیکی (۱۹۶۰)؛ تصوف و ادبیات تصوف (۱۹۶۵. ترجمۀ فارسی: تهران، ۱۳۵۶ش)؛ هزارۀ فردوسی، ۹۳۴ـ۱۹۳۴ (۱۹۳۴)؛ ترجمۀ گزیده‌ای از گلستان سعدی (۱۹۲۲). او در مسکو درگذشت.