خدمت نظام وظیفه
خدمت نظام وظیفه (conscription)
قانونی که ـ با استثنائاتی ـ همۀ مردان سالم را ملزم به خدمت در نیروهای مسلح، به‌مدتی معین، می‌کند. احضار به خدمت سربازی نخستین‌بار در فرانسه به‌اجرا گذاشته شد (۱۷۹۲) و در طی قرن‌های ۱۹ و ۲۰ تقریباً در تمام کشورهای جهان رسمیت یافت. نظام‌های نوین خدمت وظیفه امکان اجرای خدماتی در حوزه‌های دیگر غیر از نیروهای مسلح را برای عده‌ای از جوانان، ازجمله مخالفان جنگ، فراهم می‌آورد، سنّ احضار معمولاً از هجده‌سالگی شروع می‌شود و مدت خدمت بسته به جمعیت و شرایط سیاسی و اجتماعی کشورها متفاوت است. دورۀ خدمت برای سربازان عراقی از هنگام جنگ با ایران چهار سال بود. در بعضی کشورها این دوره از یک سال تجاورز نمی‌کند. در دهۀ آخر سلطنت پهلوی افراد مشمول با تحصیلات دیپلم دبیرستان به بالا بعضاً به‌عنوان معلم در «سپاه دانش» و سپس «سپاه بهداشت» و سپاه ترویج و آبادانی به روستاها اعزام می‌شدند. در جمهوری اسلامی نیز عده‌ای از سربازان با عنوان سرباز ـ معلم به تعلیم دانش‌آموزان روستایی می‌پردازند.