تاله

تَأَلُّه (deification)
(یا: خداگونه شدن) مسیر یا عملی که فرد را منزلت خدایی می‌بخشد. برای مثلاً در مصر و روم باستان، برخی از فرمانروایان پس از مرگشان خدا شمرده می‌شدند. تأله در جهان باستان متداول بود و فاصلۀ میان انسان فانی و خدای باقی را پر می‌کرد. در ادیان سرّی، همچون مهرپرستی و دیونوسوس‌پرستی، به‌معنی اتحاد با خدا بود که از طریق آیین‌های پاگشایی محقق می‌شد. اسکندر مقدونی شئون الهی را پذیرفت، یولیوس سِزار را اوگوستوس به مرتبۀ الهی رساند و این سنتی شد در میان دیگر قیصرها که در طول حیاتشان پرستش می‌شدند. چه‌بسا خویشان و نزدیکان آنان نیز به این افتخار دست می‌یافتند. در بسیاری از ادیان و اساطیر، تفاوت بسیار بین انسان و خدا وجود ندارد. در بودائیگری مهایانا، بُدهی‌سَتواها کسانی هستند که به اشراق رسیده‌اند؛ اما به‌جای ورود در نیروانا در دنیا مانده‌اند تا در نیل به اشراق به دیگران یاری دهند. اگرچه دین بودا خدای متعالی ندارد، بدهی‌ستواها منزلت خدایی دارند و اغلب پرستش می‌شوند و به آن‌ها توسل جسته می‌شود. در دین هندو نیز مرز پررنگی بین خدا و انسان‌های مقدس وجود ندارد، زیرا بارقه‌ای از ذات الهی در همۀ آدمیان موجود است. از این‌رو مثلاً بزرگ‌مردی مانند گاندی را همچون خدایی می‌توان در عبادتگاهی زیارت کرد. چینی‌ها ارواح نیاکانشان را منشأ اثر در زندگی خویش می‌دانند و می‌کوشند آنان را همچون خدایان از خود خشنود سازند. «هشت نامیرا» در دائوباوری عامیانه، هم صفات و نواقص انسانی را دارند و هم قوای الهی را. در اسلام نیز فرقۀ سبائیه که از تندروترین غُلات بودند، حضرت علی (ع) را دارای مقام الهی می‌شمردند و فرقه‌های دیگر دیگران را. اصولاً غلو و خداگونه‌انگاری یا صفات الهی بخشیدن به قدیسان و مقدسان و بزرگان دین، کم یا بیش پدیده‌ای شایع در تاریخ ادیان است.