دسای، مورارجی رانچوجی (۱۸۹۶ـ ۱۹۹۵)
| مورارجی رانچوجی دسای Morarji Ranchhodji Desai | |
|---|---|
| زادروز |
گجرات ۱۸۹۶م |
| درگذشت | ۱۹۹۵م |
| ملیت | هندی |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| گروه مقاله | تاریخ جهان |
دِسای، مورارجی رانچوجی (۱۸۹۶ـ ۱۹۹۵)(Desai, Morarji Ranchhodji)
دولتمرد هندی. از پیروان قدیمی مهاتما گاندی[۱] و نخستین نخست‌وزیر هند (۱۹۷۷ـ۱۹۷۹)، که عضو حزب کنگره[۲] نبود و پس از سرنگونی ایندیرا گاندی[۳]، رهبر حزب جاناتا[۴] شد. منازعات درونی حزب باعث کناره‌گیری او از نخست‌وزیری و رهبری حزب شد. او در گجرات[۵]، در غرب هند، زاده شد و برای دولت راج[۶] خدمت می‌کرد. تحت تأثیر شدید مهاتما گاندی در ۱۹۳۰ از دستگاه دولتی استعفا و زندگی خود را وقف جنبش آزادی هند کرد. اگرچه برای شرکت در مبارزۀ نافرمانی مدنی[۷] به زندان افتاد، در ۱۹۳۵ به عضویت مجمع قانون‌گذاری بمبئی انتخاب و در ۱۹۵۱ سَروزیر این ایالت شد. مخالف مصرف مُسکَرات، گیاه‌خوار، و از ۳۲سالگی مجرد بود؛ در ایالت خود مصرف مشروبات الکلی را ممنوع کرد. جواهر لعل نهرو[۸] او را در ۱۹۵۶ وارد دولت فدرال هندِ مستقل و در ۱۹۵۸ وزیر دارایی کرد، ولی روابط او با ایندیرا گاندی، دختر نهرو، که در ۱۹۶۶ نخست‌وزیر شد، به تیرگی گرایید؛ دسای قبلاً او را به‌ریشخند «دخترمدرسه‌ای ساده» توصیف کرده بود. دسای در ۱۹۶۹ در اعتراض به ملی‌کردن بانک‌های هند استعفا کرد و به مخالفان پیوست. خروج او سبب شکاف جدی در حزب کنگرۀ حاکم شد؛ دسای حزب جاناتا را تشکیل داد و پس از اعلام وضعیت اضطراری (۱۹۷۵ـ۱۹۷۷) از سوی ایندیرا گاندی به قدرت رسید؛ ایندیرا گاندی در آن زمان متهم به تقلّب در انتخابات شده بود. دسای در ۸۱سالگی کهنسال‌ترین نخست‌وزیر جهان شد. طرفدار واقعی گاندی بود و کوشید که صنایع روستایی (کلبه‌‌ای) را دوباره رونق دهد و ساخت بمب هسته‌ای هند را به تأخیر انداخت، ولی ائتلاف شکنندۀ جاناتا دو سال بیشتر دوام نیاورد. شخصیت صریح، سخت‌گیر، انعطاف‌ناپذیر، و غیرعادی دسای به برکناری او از نخست‌وزیری در ژوئیۀ ۱۹۷۹ انجامید و در همان زمان از سیاست کناره گرفت. دسای سلامت کامل و طول عمرش را مدیون رژیم غذایی خود بود.