هاجکین، دوروتی (۱۹۱۰ـ۱۹۹۴)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از Dorothy Hodgkin)

هاجْکین، دوروتی (۱۹۱۰ـ۱۹۹۴)(Hodgkin, Dorothy)

هاجْکين، دوروتي

زیست‌شـیمی‌دان انگلیسی. ساختار پنی‌سیلین[۱]، انسولین[۲]، و ویتامین ب ۱۲‌[۳] را تبیین کرد. اولین‌بار برای تحلیل ساختار مولکولی[۴] مواد شیمیایی پیچیده[۵] از رایانه استفاده کرد و با این روش، مدل‌های سه‌بعدی مولکول‌ها را تهیه کرد. در ۱۹۶۴، به‌سبب تحقیقاتش در زمینۀ تعیین ساختار ترکیبات زیست‌شیمیایی[۶] از طریق بلورنگاری[۷]، به‌ویژه برای پنی‌سیلین و سیانوکوبالامین[۸] (ویتامین ب ۱۲)، جایزۀ نوبل شیمی را دریافت کرد. این بانوی زیست‌شیمی‌دان ساختار کلسیفرول[۹] (ویتامین د۲‌[۱۰])، لومیسترول[۱۱]، و کلسترول یدید[۱۲] را بررسی کرد. این مولکول‌ها اولین مولکول‌های پیچیدۀ آلی بودند که با تکنیک پیش‌گام بلورنگاری پرتو ایکس مطالعه شدند. این تکنیکِ تحلیلِ فیزیکی[۱۳] را لارنس براگ[۱۴] (۱۸۹۰ـ۱۹۷۱) ابداع کرده بود و در آن زمان، فقط برای تأیید فرمول‌هایی به‌کار می‌آمد که تکنیک‌های شیمیایی آلی آن‌ها را پیش‌بینی می‌کرد. برای تعیین ساختار پنی‌سیلین، انسولین، و ویتامین ب ۱۲ نیز از همین تکنیک استفاده کرد. هاجیکن در قاهره[۱۵] زاده شد و در کالج سامرویل[۱۶] آکسفورد درس خواند. از ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۴، در کیمبریج در زمینۀ توسعه بلورنگاری پرتو ایکس کار می‌کرد و در ۱۹۳۴، به آکسفورد بازگشت و تحقیقاتش را در زمینۀ پنی‌سیلین آغاز کرد. بعد از این که هوارد فلوری[۱۷] و ارنست چِین[۱۸] پنی‌سیلین را در ۱۹۳۹ به‌صورت خالص از کپک به‌دست آوردند، شیمی‌دان‌های بریتانیا و امریکا برای تعیین ساختار آن به‌رقابت پرداختند. ساختار ادعایی هاجکین مبنی‌بر این‌که هستۀ پنی‌سیلین از حلقه‌ای سه‌کربنی[۱۹] با یک نیتروژن تشکیل شده است ناپایدارتر از آن تلقی می‌شد که بتواند وجود داشته باشد. جان کونفورت[۲۰]، شیمی‌دان استرالیایی، به ریشخند گفت «اگر این فرمول پنی‌سیلین است، من از خیر شیمی می‌گذرم و قارچ می‌کارم»، اما حق با هاجکین بود. او کار تعیین ساختار آنتی‌بیوتیک سفالوسپورین سی را نیز ادامه داد. در ۱۹۴۸ هاجکین تحقیقات خود را در زمینۀ ویتامین ب ۱۲ آغاز کرد؛ ماده‌ای که بعدها مشخص شد بسیار پیچیده‌تر از پنی‌سیلین است. اولین تصویر پراش پرتو ایکس[۲۱]، آن را با بیش از هزار اتم نشان می‌داد، حال‌ آن‌که پنی‌سیلین فقط ۳۹ اتم دارد. هشت سال طول کشید تا هاجکین و همکارانش این معضل را حل کردند. تعیین ساختار انسولین بیشتر طول کشید. هاجکین الگوی پراش انسولین را اولین‌بار در ۱۹۳۵ ملاحظه کرد و برای تعیین ساختار قطعی آن ۳۴ سال تلاش کرد. هاجکین دومین زنی بود که به دریافت «نشان لیاقت[۲۲]» نایل آمد؛ اولین زن که به این مقام رسید فلورانس نایتینگل[۲۳] بود. در ۱۹۸۷، به‌منزلۀ سوسیالیستی که همۀ زندگی خود را وقف علم کرده بود، جایزۀ صلح لنین[۲۴] را دریافت کرد. از ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۸، ریاست دانشگاه بریستول[۲۵] را برعهده داشت و در تأسیس بورس هاجکین[۲۶] برای دانشجویان کشورهای درحال توسعه مساعدت کرد.

 


  1. penicillin
  2. insulin
  3. vitamin B12
  4. molecular structure
  5. complex chemicals
  6. biochemical compounds
  7. crystallography
  8. cyanocobalamin
  9. calciferol
  10. vitamin D2
  11. lumisterol
  12. cholestrol iodide
  13. physical analysis technique
  14. Lawrence Bragg
  15. Cairo
  16. Somerville College
  17. Howard Florey
  18. Ernst Chain
  19. carbon John Cornforth X-ray diffraction Order of Merit Florence Nightingale Lenin Peace Prize Bristol University Hodgkin Scholarship
  20. John Cornforth
  21. X-ray diffraction
  22. Order of Merit
  23. Florence Nightingale
  24. Lenin Peace Prize
  25. Bristol University
  26. Hodgkin Scholarship