میانمار

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از Myanmar)

میانْمار (Myanmar)

پاگوداي اشوه‌داگون، يکي از با عظمت‌ترين پاگوداهاي جهان، رانگون، ميانمار
پاگوداي اشوه‌داگون، يکي از با عظمت‌ترين پاگوداهاي جهان، رانگون، ميانمار

موقعیت. میانمار (یا: بِرْمِه)‌، غربی‌ترین کشور آسیای جنوب شرقی، در ساحل شرقی خلیج بنگال[۱] جای دارد و کشورهای چین از شمال و شمال شرقی، لائوس و تایلند از شرق، خلیج بنگال از جنوب و جنوب غربی، و کشورهای بنگلادش و هند از غرب آن را محدود کرده‌اند. مساحت این کشور ۶۷۶,۵۷۵ ‌کیلومتر مربع است و شهر رانگون[۲] (یانگون[۳]) پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. میانمار سرزمین طویلی است که درازای آن از شمال به جنوب ۲,۱۷۵ کیلومتر و پهنای آن از شرق به غرب حداکثر ۹۳۰ کیلومتر است. نوار ساحلی آن را میانمار سفلا[۴] و نواحی داخلی آن را میانمار علیا[۵] می‌نامند. مجموعه‌ای از کوه‌های بلند هِلالی‌شکل و درّۀ رود ایراوادی[۶] بدنۀ نواحی شمالی کشور را تشکیل می‌دهند و بلندترین نقطۀ آسیای جنوب شرقی و مرتفع‌ترین کوه کشور میانمار، هکاکابورازی[۷] واقع در شمال کشور، ۵,۸۸۱ ‌متر ارتفاع دارد. افزون بر کوه‌های مزبور، دو رشته‌کوه شمالی جنوبی به نام کوه‌های آراکان یوما[۸]، با ارتفاع بین ۹۰۰ تا ۱,۵۰۰‌ متر در مرز بین میانمار و شبه‌قارۀ هند قرار دارد و رشته‌کوه‌های بیلائوکتائونگ[۹] نیز، با بلندی ۱,۲۱۵ متر، در دنبالۀ جنوبی ارتفاعات‌ شان[۱۰] واقع در چین جنوبی قرار دارد و میانمار سفلا را از تایلند جدا می‌کنند. کرانه‌های میانمار از بریدگی‌ها و جزایر بسیاری تشکیل شده و رودخانه‌های ایراوادی، سیتانگ[۱۱]، سالوین[۱۲]، چیندوین[۱۳] و بسیاری رودخانه‌های دیگر، شبکۀ زهاب‌های این کشور را تشکیل می‌دهند. میانمار از هفت ایالت و هفت استان تشکیل شده است و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از رانگون، مندله[۱۴]، مولمِین[۱۵]، پگو[۱۶]، باسین[۱۷]، سیتوِه[۱۸]، تَئونجی[۱۹] و مونیوا[۲۰]. تقریباً ۵۲ درصد از این کشور را جنگل‌های انبوه مدارگانی از نوع درختان کائوچو، اقاقیا، بامبو، کَرنا، نارگیل، فوفل، بلوط، و کاج فراگرفته است و جانورانی چون ببر، پلنگ، فیل، کرگدن، گاو وحشی، خرس، آهو، میمون، گربۀ وحشی، خفاش، پرندگان گوناگون و خزندگانی چون تمساح، مار بوآ، پیتون، لاک‌پشت، و انواع ماهی‌ حیات وحش آن را تشکیل می‌دهند. اقلیم میانمار مانند دیگر کشورهای آسیای جنوب شرقی از پدیدۀ مونسون[۲۱] متأثر است. دمای نواحی ساحلی آن در سراسر سال گرم و شرجی است و نواحی کوهستانی آن از اعتدال و هوای مطلوب‌تری برخوردارند. کوهستان‌های شمالی دارای زمستان‌های سرد و نسبتاً سخت است. فصل خشک آن از آبان تا فروردین و موسم بارندگی‌های آن از اردیبهشت تا شهریور به‌درازا می‌کشد. میانگین دمای شهر رانگون در دی‌ماه ۲۵ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۶.۷ درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۲,۶۱۶ میلی‌متر است.

اقتصاد. کشاورزی، به‌خصوص کشت برنج، نقش بسیار مهمی در اقتصاد میانمار دارد و عمده‌ترین قلم صادراتی این کشور را تشکیل می‌دهد و افزون بر آن غلات، پنبه، بادام زمینی، نیشکر، حبوبات، ذرت، سیب‌زمینی، نارگیل، و تریاک از دیگر محصولات آن به‌شمار می‌آید. صدور چوب‌های سخت جنگلی نیز از ارزآورترین منابع این کشور محسوب می‌شود. گله‌داری، پرورش دام، تولید فرآورده‌های دامی و لبنی و ماهی در زندگی روزمرۀ مردم نقش حیاتی دارد. میانمار از نظر منابع زیرزمینی بسیار غنی است و گاز طبیعی و نفت در حد تأمین نیازهای داخلی تولید می‌شود؛ کانی‌های دیگری چون مس، تنگستن، زغال‌سنگ، روی، نیکل، نقره، یشم، یاقوت کبود و دیگر سنگ‌های قیمتی استخراج و بعضاً صادر می‌شوند. فعالیت‌های صنعتی آن عبارت‌اند از تولید شکر، کاغذ، سیمان، خودرو، تراکتور، دوچرخه، الیاف کتانی. تولید نیروی الکتریسیته در این کشور در حدود ۴.۵میلیون کیلو وات ساعت است و مصرف سرانۀ آن به ۶۴ کیلو وات ساعت می‌رسد.

حکومت و سیاست. نظامیان بر میانمار حکومت می‌کنند. آخرین انتخابات آزاد در ۱۹۷۴ برگزار شد؛ در ۱۹۹۲، همۀ احزاب منحل شدند و ژنرال تان شوه[۲۲] در آوریل همان سال زمام امور کشور را در دست گرفت.

مردم و تاریخ. جمعیت کشور میانمار ۴۷,۹۶۳,۰۰۰ نفر (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۷۱ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱ درصد است و بامار[۲۳]ها ۶۹ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۸۹ درصد از مردم آن بودایی‌اند و ۷۳ درصد از آنان در نواحی روستایی به‌سر می‌برند. میانمار از روزگار بسیار دور مسکونی بوده است و تمدن‌های مون[۲۴] و پیو[۲۵] در قرن یکم در این سرزمین شکوفا شدند. خاندان سلطنتی پاگان[۲۶]، در قرن ۱۱م میانماری‌ها را با هم متحد کردند و مغولان در قرن ۱۳م آنان را برانداختند. پرتغالی‌ها در قرن ۱۶ به این سرزمین وارد شدند و خاندان سلطنتی تونگو[۲۷] را بر آن سرزمین حاکم کردند. مدت کوتاهی بعد هلندی‌ها و انگلیسی‌ها به میدان رقابت میانمار گام نهادند و کارگاه‌هایی را در آن سرزمین تأسیس کردند. سلطان آلائونگ پایا[۲۸] و جانشینانش در قرن ۱۸ کشور امروزی میانمار را با نام برمه تأسیس کردند و ناحیۀ آراکان را به آن ضمیمه نمودند. فرمانروایان برمه با عوامل کمپانی انگلیسی هند شرقی، که به خاک برمه دست‌اندازی می‌کردند، به‌مبارزه برخاستند و طی جنگ‌های سه‌گانۀ ۱۸۲۴، ۱۸۵۲، ۱۸۸۵ مغلوب انگلیسی‌ها شدند؛ آنان به‌مرور سراسر برمه را به انگلیسی‌ها واگذار کردند و بدین‌سان برمه به یکی از استان‌های هند مبدل شد. این سرزمین در جنگ جهانی دوم مدتی به تصرف ژاپن درآمد و در ۱۹۴۵ بازپس گرفته شد. با پایان یافتن جنگ مزبور، برمه در ۴ ژانویۀ ۱۹۴۸ به استقلال رسید و در مه ۱۹۹۰، نام آن به اتحادیۀ میانمار تغییر یافت و مدتی جمهوری چندحزبی بر کشور حاکم شد. نظامیان که از اوضاع حاکم بر جامعه و اختلافات حزبی و موفقیت‌های سیاسی خانم سان سوئوکی[۲۹] ناخرسند بودند، در ۱۹۹۲، همۀ احزاب را منحل و خانم سان سوئوکی را، که به دخالت نظامیان در امور و سلب آزادی‌های دموکراتیک معترض بود، دستگیر و زندانی کردند. ژنرال تان‌شوه در آوریل ۱۹۹۲ زمام همۀ امور را در دست گرفت. اعتراض سازمان‌های جهانی و دفاع از حقوق بشر در این‌باره تاکنون به‌جایی نرسیده و نظامیان همچنان بر کشور حاکم‌اند.

 


  1. Bay of Bengal
  2. Rangoon
  3. Yangon
  4. Lower Myanmar
  5. Upper Myanmar
  6. Irrawaddy
  7. Hkakabo Razi
  8. Arakan Yoma
  9. Bilauktaung
  10. Shan
  11. Sittang
  12. Salween
  13. Chindwin
  14. Mandalay
  15. Moulmein
  16. Pegu
  17. Bassein
  18. Sittwe
  19. Taunggyi
  20. Monywa
  21. monsoon
  22. Than Shwe
  23. Bamar
  24. Mon
  25. Pyu
  26. Pagan
  27. Toungoo
  28. Alaungpaya
  29. Aung San Suu Kyi