بویل، رابرت (۱۶۲۷ـ۱۶۹۱)

بویْل، رابِرْت (۱۶۲۷ـ۱۶۹۱)(Boyle, Robert)

بويْل، رابِرْت

فیزیک‌دان و شیمی‌دان ایرلندی. کتاب دورا‌ن‌سازشیمی‌دان شکاک را منتشر ساخت (۱۶۶۱) و قانون بویل را، در ۱۶۶۲، تدوین کرد. از پیش‌گامان به‌‌کارگیری آزمایش و روش علمی بود. در مبانی کیمیاگرانۀ نظریۀ شیمی، که در عصر او متداول بود، تردید کرد و هدف شیمی را تعیین اجزای سازندۀ اجسام ‌دانست. اصطلاح آنالیز از ساخته‌های اوست. بسیاری از واکنش‌هایی که هنوز هم در کارهای کیفی کاربرد دارند، برای او شناخته ‌‌شده بودند. استفاده از بعضی عصاره‌های گیاهی، به ‌ویژه تورنُسُول، را در شناسایی اسیدها و بازها معمول کرد. همچنین، اولین شیمی‌دانی بود که نمونه‌ای از گاز تهیه کرد. بویل در لیزمور، واقع در استان واترفورد انگلستان، زاده شد. از ۱۶۵۴ تا ۱۶۶۸، در آکسفورد زندگی کرد و سپس به لندن رفت. در دورۀ دانشجویی‌ به گروهی پیوست که هدفش ترویج «فلسفۀ جدید» بود. در ۱۶۶۲، این گروه انجمن سلطنتی را تشکیل داد. بویل برای مطالعۀ کتاب مقدس زبان‌های عبری، یونانی، و آرامی را آموخت و در دفاع از مسیحیت سخنرانی‌هایی ایراد کرد. او نشان داد که وزن اجسام متناسب با تغییر نیروی شناوریِ جّو تغییر می‌کند. یافته‌هایش در این زمینه، در کتاب سرچشمۀ هوا (۱۶۶۰) منتشر شد. در کتاب شیمی‌دان شکاک این دیدگاه را مطرح کرد که ماده، در نهایت‌، از «ذراتی» تشکیل شده است که انواع و اندازه‌های متفاوت دارند، می‌توانند به‌ صورت گروهی قرار گیرند، و هر گروه نیز مادۀ شیمیایی خاصی را پدید می‌آورد. مخلوط‌ها و ترکیب‌ها را با موفقیت از یکدیگر متمایز کرد و نشان داد که خواص ترکیب‌ها ممکن است با اجزای سازنده‌‌شان بسیار متفاوت باشد. در ۱۶۶۷، نخستین‌بار پدیدۀ زیست‌تابی را بررسی کرد و روشن ساخت که قارچ‌ها و باکتری‌ها برای درخشندگی به اکسیژن ‌نیاز دارند، نورشان را در خلأ از دست می‌دهند، و در مجاورت هوا دوباره درخشان می‌شوند. بویل را مخترع کبریت نیز دانسته‌اند (۱۶۸۰). هرچند بویل بیشتر در عرصۀ شیمی تأثیرگذار بود، در فیزیک نیز فعالیت‌های مهمی انجام داد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از قانون بویل، نقش هوا در انتشار صوت، نیروی انبساط آبِ درحال انجماد، توان شکست بلورها، چگالی مایعات، الکتریسیته، رنگ‌ها، و هیدروستاتیک.