تنظیم دما: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۲: خط ۲:


توانایی موجود زنده برای تنظیم دمای درونی بدن. جانورانی که برای تنظیم دمای خود به محیط متکی‌اند و بنابراین دمای بدنشان متغیر است، جانوران [[خون سردی|خونسرد]]<ref>ectotherms</ref> نامیده می‌شوند. مارمولک از آن جمله است. جانورانی که دمای بدنشان به‌رغم دمای محیط ثابت است، [[خون گرمی|خونگرم]]<ref>endotherms</ref> نامیده می‌شوند. [[پرنده|پرندگان]]<ref>birds</ref> و پستانداران از آن جمله‌اند. دمای بدن این جانوران را [[هیپوتالاموس]]<ref>hypothalamus</ref> [[مغز]]<ref>brain</ref> تنظیم می‌کند. جانوران خونسرد برای تنظیم دما راه‌های رفتاری متفاوتی دارند. آن‌ها با حمام آفتاب یا [[لرزش]]<ref>tremor</ref> خود را گرم می‌کنند یا با پناه‌گرفتن در سایۀ صخره‌ها یا [[شنا]]<ref>swimming</ref> در آب خود را خنک نگه می‌دارند. در هوای سرد، [[سوخت و ساز|سوخت‌وساز]]<ref>metabolism</ref> آن‌ها پایین می‌افتد و فعالیت‌شان کمتر می‌شود. خونگرم‌ها نیز با روش‌های رفتاری، مثل جست‌وجوی سایه یا آفتاب، و نیز با استفاده از فرآیندهای سوخت‌وسازی و فیزیکی دمای بدن خود را تنظیم می‌کنند. [[پوست]]<ref>skin</ref> نقش مهمی در تنظیم دما ایفا می‌کند، زیرا گرما با عرق خارج می‌شود و ضمن آن، آب [[تبخیر]]<ref>vaporization</ref> و بدن خنک می‌شود. گرما همچنین از خلال مویرگ‌های سطحی نزدیک پوست که پرخون می‌شوند و بر اثر تشعشع گرما از دست می‌دهند، دفع می‌شود. به همین ترتیب، با کم‌کردن جریان [[خون]]<ref>blood</ref> در مویرگ‌های سطحی، که موجب پریدگی رنگ پوست در هوای سرد می‌شود، می‌توان گرمای بدن را حفظ کرد. به‌علاوه، سیخ‌شدن [[مو]]<ref>hair</ref>ها در نزدیکی پوست گرما را حفظ می‌کند و جریانی از هوای عایق در موها، [[پر]]<ref>feather</ref>ها یا [[پیه]]<ref>tallow</ref> نیز گرما را حفظ می‌کند. جانوران خونگرم از راه لرزش و انقباضات غیرارادی [[ماهیچه|ماهیچه‌]]<ref>muscle</ref>ای گرما آزاد می‌کنند و با افزایش میزان سوخت‌وساز در [[کبد]]<ref>liver</ref> نیز گرما به‌دست می‌آورند.
توانایی موجود زنده برای تنظیم دمای درونی بدن. جانورانی که برای تنظیم دمای خود به محیط متکی‌اند و بنابراین دمای بدنشان متغیر است، جانوران [[خون سردی|خونسرد]]<ref>ectotherms</ref> نامیده می‌شوند. مارمولک از آن جمله است. جانورانی که دمای بدنشان به‌رغم دمای محیط ثابت است، [[خون گرمی|خونگرم]]<ref>endotherms</ref> نامیده می‌شوند. [[پرنده|پرندگان]]<ref>birds</ref> و پستانداران از آن جمله‌اند. دمای بدن این جانوران را [[هیپوتالاموس]]<ref>hypothalamus</ref> [[مغز]]<ref>brain</ref> تنظیم می‌کند. جانوران خونسرد برای تنظیم دما راه‌های رفتاری متفاوتی دارند. آن‌ها با حمام آفتاب یا [[لرزش]]<ref>tremor</ref> خود را گرم می‌کنند یا با پناه‌گرفتن در سایۀ صخره‌ها یا [[شنا]]<ref>swimming</ref> در آب خود را خنک نگه می‌دارند. در هوای سرد، [[سوخت و ساز|سوخت‌وساز]]<ref>metabolism</ref> آن‌ها پایین می‌افتد و فعالیت‌شان کمتر می‌شود. خونگرم‌ها نیز با روش‌های رفتاری، مثل جست‌وجوی سایه یا آفتاب، و نیز با استفاده از فرآیندهای سوخت‌وسازی و فیزیکی دمای بدن خود را تنظیم می‌کنند. [[پوست]]<ref>skin</ref> نقش مهمی در تنظیم دما ایفا می‌کند، زیرا گرما با عرق خارج می‌شود و ضمن آن، آب [[تبخیر]]<ref>vaporization</ref> و بدن خنک می‌شود. گرما همچنین از خلال مویرگ‌های سطحی نزدیک پوست که پرخون می‌شوند و بر اثر تشعشع گرما از دست می‌دهند، دفع می‌شود. به همین ترتیب، با کم‌کردن جریان [[خون]]<ref>blood</ref> در مویرگ‌های سطحی، که موجب پریدگی رنگ پوست در هوای سرد می‌شود، می‌توان گرمای بدن را حفظ کرد. به‌علاوه، سیخ‌شدن [[مو]]<ref>hair</ref>ها در نزدیکی پوست گرما را حفظ می‌کند و جریانی از هوای عایق در موها، [[پر]]<ref>feather</ref>ها یا [[پیه]]<ref>tallow</ref> نیز گرما را حفظ می‌کند. جانوران خونگرم از راه لرزش و انقباضات غیرارادی [[ماهیچه|ماهیچه‌]]<ref>muscle</ref>ای گرما آزاد می‌کنند و با افزایش میزان سوخت‌وساز در [[کبد]]<ref>liver</ref> نیز گرما به‌دست می‌آورند.
----
<references />
[[رده:زیست شناسی]]
[[رده:مفاهیم، اصطلاحات و رشته ها]]
[[رده:جانورشناسی]]
[[رده:فیزیولوژی، اصطلاحات و محصولات]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۱۴

تنظیم دما (temperature regulation)

توانایی موجود زنده برای تنظیم دمای درونی بدن. جانورانی که برای تنظیم دمای خود به محیط متکی‌اند و بنابراین دمای بدنشان متغیر است، جانوران خونسرد[۱] نامیده می‌شوند. مارمولک از آن جمله است. جانورانی که دمای بدنشان به‌رغم دمای محیط ثابت است، خونگرم[۲] نامیده می‌شوند. پرندگان[۳] و پستانداران از آن جمله‌اند. دمای بدن این جانوران را هیپوتالاموس[۴] مغز[۵] تنظیم می‌کند. جانوران خونسرد برای تنظیم دما راه‌های رفتاری متفاوتی دارند. آن‌ها با حمام آفتاب یا لرزش[۶] خود را گرم می‌کنند یا با پناه‌گرفتن در سایۀ صخره‌ها یا شنا[۷] در آب خود را خنک نگه می‌دارند. در هوای سرد، سوخت‌وساز[۸] آن‌ها پایین می‌افتد و فعالیت‌شان کمتر می‌شود. خونگرم‌ها نیز با روش‌های رفتاری، مثل جست‌وجوی سایه یا آفتاب، و نیز با استفاده از فرآیندهای سوخت‌وسازی و فیزیکی دمای بدن خود را تنظیم می‌کنند. پوست[۹] نقش مهمی در تنظیم دما ایفا می‌کند، زیرا گرما با عرق خارج می‌شود و ضمن آن، آب تبخیر[۱۰] و بدن خنک می‌شود. گرما همچنین از خلال مویرگ‌های سطحی نزدیک پوست که پرخون می‌شوند و بر اثر تشعشع گرما از دست می‌دهند، دفع می‌شود. به همین ترتیب، با کم‌کردن جریان خون[۱۱] در مویرگ‌های سطحی، که موجب پریدگی رنگ پوست در هوای سرد می‌شود، می‌توان گرمای بدن را حفظ کرد. به‌علاوه، سیخ‌شدن مو[۱۲]ها در نزدیکی پوست گرما را حفظ می‌کند و جریانی از هوای عایق در موها، پر[۱۳]ها یا پیه[۱۴] نیز گرما را حفظ می‌کند. جانوران خونگرم از راه لرزش و انقباضات غیرارادی ماهیچه‌[۱۵]ای گرما آزاد می‌کنند و با افزایش میزان سوخت‌وساز در کبد[۱۶] نیز گرما به‌دست می‌آورند.



  1. ectotherms
  2. endotherms
  3. birds
  4. hypothalamus
  5. brain
  6. tremor
  7. swimming
  8. metabolism
  9. skin
  10. vaporization
  11. blood
  12. hair
  13. feather
  14. tallow
  15. muscle
  16. liver