بنایی
| جعبه زندگینامه |
|---|
بَنایی (هرات ۹۱۸ق)
(نام کامل: کمال‌الدین علی بن محمد، فرزند استاد محمد سبز معمار) ریاضی‌دان، معمار، ادیب، شاعر، خوشنویس، موسیقی‌دان نظری و خواننده ایرانی. صاحب رساله در موسیقی و نیز منظومه‌ای با نام باغ اِرَم است. سعید نفیسی در تاریخ نظم و نثر فارسی در ایران، بی‌ذکر مأخذ، اسم بنایی را شیرعلی آورده است. کتاب رساله در موسیقی مشتمل بر مقدمه، دو مقاله و خاتمه است. این کتاب مقدمۀ زیبایی دارد که سرشار از اصطلاحات موسیقی است. «خجسته سرودی که نغمه‌سرایان بسیط بسایط صوت روح‌افزا و ترانۀ دلگشا درین دایرۀ اخضر سرایند. تحفۀ نوازنده شاید که عشاق بی‌نوا را در گلستان لبریز وصالش به نسیم نوبهار نواخت». به‌سبب طنز و نیش زبان، ناچار به ترک هرات شد و به عراق به خدمت امیریَعقوب بن اوزون حسن آق‌قویونلو رفت. کتاب رساله در موسیقی شامل فصل‌های زیر است: در تقسیم ابعاد، در تقسیم ابعاد مشهور، در بیان اسباب تنافر در بیان تألیف ملایم، در بیان تحقیق دُورهای مشهور و غیر مشهور، در بیان سبب استخراج عود و اصطخاب آن، در بیان دوایر اصلیه، در تشارک نغم، در بیان کیفیت استخراج دوایر مشهوره از اجزاء وتر، در بیان آوازات، در بیان شعبات، در تقریر مقدمات مباحث ایقاع، در بیان ایقاعات دوریه، در ارشاد به کیفیت طریق استخراج‌الحان از اجزاءِ وتر.