باله (رقص)
باله (موسیقی)(ballet)
(از واژۀ ایتالیایی بالِتّو به‌‌معنای رقص کوچک) نمایشی صحنه‌ای در قالب رقص که در آن موسیقی نیز در تعریف داستان یا القای یک حالت نقشی اساسی دارد. نمایشی از این دست در یونان باستان وجود داشته، اما بالۀ غربی به صورت امروزی آن نخستین‌بار در ایتالیای عصر رنسانس[۱] به ظهور رسید، و نمایشی درباری محسوب می‌شد. کاترین دِ مدیچی[۲]، آن را در قالب نمایشی توأم با آواز، رقص، و دکلمه به فرانسه آورد. طی قرن ۱۸، تحوّلات مهمی در این هنر صورت گرفت و باله به‌‌تدریج از اپرا جدا شد و قالب هنری مستقلی پیدا کرد. در قرن ۲۰ بالۀ روسی تأثیری اساسی در سنت کلاسیک غرب به جا گذاشت، و باله در امریکا به سبب آثار ژرژ بالانشین[۳] و تئاتر بالۀ امریکایی[۴]، و در انگلستان از طریق نفوذ ماری رمبرت[۵] پیشرفت‌های بیشتری کرد. رقص مدرن جریان جداگانه‌ای است. نخستین بالۀ نمایشی مهم، را بالتازار دو بوژوایو[۶] ایتالیایی در ۱۵۸۱ در دربار فرانسه به اجرا درآورد و درباری‌ها در آن شرکت کردند، و بانوان درباری نیز گروه رقص باله[۷] را تشکیل دادند. در ۱۶۶۱ لوئی چهاردهم، آکادمی سلطنتی رقص[۸] را پایه‌گذاری کرد، و کلیه فعالیت‌های بعدی باله در سراسر جهان از همین خاستگاه سرچشمه گرفتند. طی قرن ۱۸ باله عملاً در تمامی شهرهای مهم اروپا اجرا می‌شد. وین[۹] مرکز مهم آن به شمار می‌رفت. بالۀ روسی را سِرگِئی دیاگیلِف[۱۰] به غرب معرفی کرد، که در ۱۹۰۹ عازم پاریس شد و گروه بالۀ روس[۱۱] را پایه‌گذاری کرد؛ این حرکت او تقریباً هم‌زمان با گشت هنری ایزادورا دانکَن[۱۲]، مخالف سرسخت بالۀ کلاسیک، انجام پذیرفت. همکاران دیاگیلِف عبارت بودند از میخائیل فوکین[۱۳]، واسلاف نیژینسکی[۱۴]، آنا پاولووا[۱۵]، ژرژ بالانشین، و سرژ لیفار[۱۶]. باله‌های به اجرا درآمدۀ گروه دیاگیلِف، پیش از فروپاشی گروه به سبب مرگ او در ۱۹۲۹، چنین‌اند پریان له سیلفید، شهرزاد[۱۷]، پتروشکا[۱۸]، تقدیس بهار[۱۹]، و عروسی[۲۰]. دیاگیلف و فوکین پیشگامان ترکیبی نو و هیجان‌انگیز از شگرد بی‌نقص رقصندگان روسی و طبیعت‌گرایی جذابی بودند که مقبول ایزادورا دانکن بود. باله در روسیه همچنان طرفدار دارد و دو گروه اصلی آن گروه کیروف[۲۱] در سن‌پترزبورگ و گروه بلشوی[۲۲] در مسکواند. بالۀ امریکایی با تأسیس مدرسۀ بالۀ امریکایی بالانشین[۲۳] در ۱۹۳۴ تثبیت شد، و نیز با تأسیس گروه بالۀ روس مونت کارلو[۲۴] توسط دو بازیل[۲۵] و رنه بلوم[۲۶] و گروه بالۀ روس مونت کارلوی ماسین[۲۷]، که آن هم ادامه‌دهندۀ سنت دیاگیلف برشمرده می‌شد. در ۱۹۳۹ لوسیا چِیس[۲۸] رقصنده و ریچارد پلِزنت[۲۹]، کارگردانِ باله، تئاتر بالۀ امریکایی را تأسیس کردند. از ۱۹۴۸ گروه بالۀ شهر نیویورک سیتی، تحت رهبری پرنفوذ بالانشین، سبک نئوکلاسیک[۳۰] امریکایی هوشمندانه‌ای را پرورش داد. بالۀ انگلیسی را هم ماری رَمْبرت در ۱۹۲۶ بنیاد گذاشت.
موسیقی باله. طی قرن‌های ۱۶ و ۱۷ تمایز بین اپرا و باله همواره روشن و مشخص نبود، چون باله در این دوران غالباً با آواز، و اپرا نیز با رقص همراه بودند. آهنگ‌ساز درباری ژان ـ باپتیست لولی۳۱ با حمایت لوئی چهاردهم در فرانسه تأثیر عمده‌ای بر رشد و تکامل باله گذاشت. طی این دوران رقصهای درباری بسیاری پدید آمدند، ازجمله گاوُت۳۲، پاسپیه۳۳، بوره۳۴، و منوئه۳۵. در قرن ۱۹، با افزایش اقبال مردم به باله، روسیه آهنگ‌سازانی با شهرت جهانی همچون پیوتر ایلیچ چایکوفسکی۳۶ را پروراند، که ساخته‌های او برای باله عبارت‌اند از دریاچۀ قو۳۷ (۱۸۷۶)، زیبای خفته۳۸ (۱۸۹۰)، و فندق‌شکن۳۹ (۱۸۹۲). با ظهور دورانِ مدرنِ باله، که در ۱۹۰۹ با تأسیس گروه بالۀ روس آغاز شد، طراحی مبتکرانۀ رقص شکل جنبه‌‌های دیداریِ باله را دگرگون ساخت و ساخته‌های بدیع آشیل۴۰ اثر کلود دبوسی۴۱، موریس راول۴۲، و به‌‌ویژه ایگور استراوینسکی۴۳ (مانند تقدیس بهار، ۱۹۱۳) نشان خود را بر آهنگ‌سازان بعدی باله، و نیز بر کلّ تاریخ موسیقی گذاشتند. با گذشت سال‌هایی از قرن ۲۰، سنّت تشریفاتی باله با نفوذ جاز، ریتم‌های جاز، و رقصهای مدرن امریکایی درهم ریخت؛ با این موسیقی آزادی بیشتری برای بیان حرکات قائل بودند.
Jean-Baptiste Lully gavotte Passepied bourree minuet Pyotr Ilyich Tchaikovsky Swan Lake Sleeping Beauty The Nutcracker Achilles Claude Debussy Maurice Ravel Igor Stravinsky
- ↑ Renaissance
- ↑ Catherine de’ Medici
- ↑ George Balanchine
- ↑ American Ballet Theatre
- ↑ Marie Rambert
- ↑ Balthasar de Beaujoyeux
- ↑ Corps de ballet
- ↑ Académie Royale de Danse
- ↑ Vienna
- ↑ Sergei Diaghilev
- ↑ Ballets Russes
- ↑ Isadora Duncan
- ↑ Mikhail Fokine
- ↑ Vaslav Nijinsky
- ↑ Anna Pavlova
- ↑ Serge Lifar
- ↑ Schéhérazade
- ↑ Petrouchka
- ↑ Les Sacre du Printemps/The Rite of Spring
- ↑ Les Noces
- ↑ Kirov
- ↑ Bolshoi
- ↑ Balanchine
- ↑ Monte Carlo
- ↑ Basil
- ↑ Réne Blum
- ↑ Massine
- ↑ Lucia Chase
- ↑ Richard Pleasant
- ↑ neoclassic