دونالد کریسپ

دونالد کریسپ (لندن 27 ژوئیه 1882- کالیفرنیا 25 مه 1974م) (Donald Crisp)

(نام کامل: دونالد ویلیام کریسپ Donald William Crisp) بازیگر و کارگردانِ انگلیسی هالیوود. طی حدود 55 سال فعالیت حرفه‌ای (از سال 1908 الی 1963م) در لااقل 300 فیلم سینمایی (عمدتاً در نقش‌های دوم یا فرعی) بازی کرد و جز آن در اوائل کارش نیز در تولید بیش‌تر از 20 فیلم به عنوان کارگردان حضور داشت. همچنین وی به دلیل مشاغل مهمی که در بخش صنعت فیلمسازی (تهیه‌کننده، مشاور و مدیر شرکت‌های هالیوودی و مالی) داشت، طی چنددهه فعالیت در ساخت صدها اثر سینمایی نقش مؤثری ایفا کرد. در سال 1942 برای بازی در چه سرسبز بود درهٔ من How Green Was My Valley برندۀ جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد.

تحصیلاتش را در کالج ایتن Eton College و دانشگاه آکسفورد به پایان برد. در جنگ بوئرها شرکت داشت و زخمی شد. این‌ها اطلاعاتی از زندگی اوست که خود ادعا کرده، اما با توجه به ادعاهایش در ارتباط با دورۀ زندگی‌اش در بریتانیا که چند دهه بعد از مرگش معلوم شد دروغ‌پردازی بوده، در این مورد نمی‌توان به‌یقین نظر داد، اما به هر روی معلوم است که در سال ۱۹۰۶ از طریق دریا به آمریکا مهاجرت کرده است. با استعدادی که در خوانندگی داشت، دو سال به عنوان بازیگر و خواننده در موزیکال‌ها، روی صحنه می‌رفت. در ۱۹۰۸ به عنوان بازیگر به خدمت کمپانی بایوگراف Biograph Company درآمد. در فیلم‌های تولد یک ملت The Birth of a Nation (۱۹۱۵) و شکوفه‌های پژمرده Broken Blossoms (۱۹۱۹) دستیار دیوید وارک گریفیث بود و در فیلم نخست ایفای نقش «ژنرال گرانت» Ulysses Simon Grant و در دومی نقش پدر بی‌رحم ليلين دایانا گیش Lillian Diana Gish را نیز به عهده داشت). طی جنگ جهانی دوم مدتی از کار نمایش دور بود و در عوض به عنوان مأمور مخفی انگلیسی‌ها در روسیه خدمت می‌کرد. در ۱۹۲۲م سرپرستی امور نمایندگی کمپانی فیمس پلیرز ـ لاسکی Famous Players-Lasky را در بمبئی سرپرستی می‌کرد. طی سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۳۰ تعدادی فیلم هالیوودی را (‌از جمله با همکاری داگلاس فربنکس، جان باریمور John Barrymore و باستر کیتون) کارگردانی کرد. به عنوان بازیگر نقش‌های دوم، طی بیش از پنجاه سال فعالیت، در ده‌ها فیلم جلوی دوربین رفت. هرچند در فیلم‌های ماجراییِ شورش در کشتی بونتی Mutiny On The Bounty، اکشنِ خوآرز Juarez و نگهبان گشتی سپیده‌دم The Dawn Patrol) موفق بود، اما مهربانی ذاتی‌اش بود که با تماشاگران ارتباط برقرار می‌کرد. و آرام آرام تبدیل به بازیگری شد که به طرز بی‌نظیری در نقش پزشکان دانا، دوستانی خوب و مشاورانی قابل اعتماد مناسب می‌نمود. بازی او در نقش نظامی بداخم فرشتۀ سفید The White Angel، قاضی پسری از اکلاهما (1954) The Boy from Oklahoma و پدر مهربان سری فیلم‌های لسی Lassie (سه فیلم بین سال‌های 1943- 1949) نیز قابل ذکر است. کریسپ برای به یاد ماندنی‌ترین نقش خود، «بزرگ خانوادۀ مورگان Morgan» در چه سرسبز بود درهٔ من، برندۀ اسکار بهترین بازیگر نقش دوم شد. طی دهۀ ۱۹۵۰ که از فعالیت‌های بازیگری خود کاسته بود، به عنوان مشاور در امور وام برای کمپانی‌های فیلمسازی در خدمت بانک ایتالیا (بعدها بانک امریکا Bank of America) بود. همسر دومش، جین مورفین Jane Murfin (بین سال‌های 1932 تا 1944) نیز بازیگر بود. دونالد کریسپ چندماه پیش از تولد 92 سالگی‌اش، به دلیل عوارض ناشی از یک سری سکتۀ مغزی درگذشت.

گزیدۀ فیلمشناسی نبرد (دیوید وارک کرفیت - 1911) جنگ زن و مرد (دیوید وارک کرفیت - ۱۹۱۴) جنگ زن و مرد (دیوید وارک کرفیت - ۱۹۱۴) تولد یک ملت (دیوید وارک کرفیت - 1915) شکوفه‌های پرپر (دیوید وارک کرفیت - 1919) بانی بایر بوش The Bonnie Brier Bush (کارگردان و بازیگر - ۱۹۲۱) ظواهر (کارگردان - ۱۹۲۱) شاهزادۀ نیویورک (کارگردان - ۱۹۲۱) نَویگی‌تِر The Navigator (کارگردانی مشترک با باستر کیتون – 1924) هردو کارگردان در فیلم بازی کرده‌اند و کیتون نقش شخصیت اصلی را به عهده داشته است. ایستادگی و رهایی (کارگردان و بازیگر - 1928) پلیس (کارگردان – 1928) وایکینگ (روی ویلیام نیل - 1928) Roy William Neill بازگشت شرلوک هلمز (بازیل دین - 1929) Basil Dean غبار سرخ (ویکتور فلمینگ - ۱۹۳۲) شورش در بونتی (فرانک لوید - ۱۹۳۵) Frank William George Lloyd فرشتۀ سپید (ویلیام دیترله - ۱۹۳۶) William Dieterle زندگی امیل زولا (ویلیام دیترله - ۱۹۳۷) جزبل Jezebel (ویلیام وایلر - ۱۹۳۸) بلندی‌های بادگیر (ویلیام وایلر - ۱۹۳۹) خوآرز Juarez (ویلیام دیترله - ۱۹۳۹) زندگی خصوصی الیزابت و اسکس (مایکل کورتیز - ۱۹۳۹) شاهین دریا (مایکل کورتیز - ۱۹۴۰) چه سرسبز بود درۀ من (جان فورد - ۱۹۴۱) لسی به خانه برمی‌گردد (فرد ام. ویلکاکس - ۱۹۴۳) Fred M. Wilcox خط دراز طوسی (جان فورد - ۱۹۵۵) مردی از لارامی (آنتونی مان - ۱۹۵۵) تلاش واپسین (جان فورد - ۱۹۵۸) پولیانا Pollyanna (دیوید سوئیفت - ۱۹۶۰) David Swift کوهستان اسپنسر (دلمر دیوز - ۱۹۶۳) Delmer Daves