دگا، ادگار (۱۸۳۴ـ۱۹۱۷)

دگا، اِدگار (۱۸۳۴ـ۱۹۱۷)(Degas, Edgar)

اِدگار دگا Edgar Degas
زادروز	1834م
درگذشت	1917م
ملیت	فرانسوي
تحصیلات و محل تحصیل	تحصیل در مدرسة عالي هنرهاي زيبا (بوزار)
شغل و تخصص اصلی	نقاش
شغل و تخصص های دیگر	مجسمه ساز
آثار	نقاشي بانويي با گلهاي داوودي (1865؛ موزة هنري متروپوليتن، نيويورك)؛ زنان استحمام كننده
گروه مقاله	نگارگری و مجسمه‌سازی جهان

بانويی با گل‌های داوودی، اثر ادگار دگا

نقاش و مجسمه‌ساز امپرسیونیست فرانسوی. فعالیت هنری‌اش را به اتودهایی (اغلب با پاستل) از صحنه‌های زنده و غیررسمی باله، مسابقۀ اسب‌دوانی، و زنانِ درحال کار، منحصر ساخت. از دهۀ ۱۸۹۰ بیش از پیش به مجسمه‌سازی روآورد، و به‌شیوه‌ای روان و طبیعت‌گرایانه با موم حجم‌سازی کرد. دگا نزد یکی از شاگردان اَنگر هنر آموخت، و در دهۀ ۱۸۵۰ در ایتالیا به نقاشی از مضامین کلاسیک پرداخت. در ۱۸۶۱ با مانه آشنا شد، و از ۱۸۷۴ تا ۱۸۸۶ مرتب آثارش را با امپرسیونیست‌ها به‌نمایش گذاشت. چندی نگذشت که شیوۀ خاص خود را پروراند که از باسمه‌های ژاپنی، و عکاسی با شگردهای ترکیب‌بندی بدیع و نقاط دیدِ غیرمعمول متأثر بود؛ ازجمله در نقاشی بانویی با گل‌های داوودی (۱۸۶۵؛ موزۀ هنری متروپولیتن، نیویورک).

دگا در ۱۸۸۵ به مدرسۀ عالی هنرهای زیبا (بوزار) راه یافت، و در همان سال به انگرِ سالخورده معرفی شد. از لحاظ دقّت در طراحی تا پایان عمر، پیرو انگر باقی ماند. از ۱۸۵۵ تا ۱۸۵۸ به ایتالیا رفت و آثار استادان رنسانس آغازین را بررسی کرد. نخست چندین نقاشی قراردادی از پیکر انسان پدید آورد، ازجمله چندین روایت از جوانان اسپارتی؛ لیکن پس از ۱۸۶۵ مضامین «تاریخی» را وانهاد و به ساختن صحنه‌هایی از زندگی معاصر و تک‌چهره‌سازی گرایید، و متعاقب آن، در دهۀ ۱۸۷۰ به نقاشی از صحنه‌های اسب‌دوانی و سپس صحنه‌های تئاتر، به‌ویژه باله به هنگام تمرین، روآورد و اغلب دو جانب صحنه و یا تالار تماشاگران را نقطۀ دید خود قرار می‌داد که شهرتش نیز به همین سبب است. در ۱۸۷۲ برای دیدار خانواده‌اش به نیواورلئان سفر کرد (خانوادۀ مادری‌اش پس از انقلاب در آن‌جا سکنی گزیدند)؛ نقاشی‌اش از شرکت مبادلۀ پنبۀ نیواورلئان (۱۸۷۳، موزۀ دو پو)، نشان‌دهندۀ بازگشت دگا به اصول ساختاری سنّتی و رسمی است. پیش از آغاز جنگ فرانسه و پروس (که دگا در آن شرکت جست) به محفل مونه، رنوار، و سیسلی در کافۀ‌ گِربوا پیوست.

اگرچه دگا را اغلب نقاشی امپرسیونیست می‌خوانند، آثارش از بسیاری جهات با آثار آنان متفاوت است. او تمایل چندانی به منظره‌پردازی و یا نقاشی مستقیم از طبیعت نداشت. رویۀ امپرسیونیست‌ها در نقاشیِ‌ عناصر تصویری از طریق بخش‌های رنگی تفکیک‌شده و فاقد خط ـ کناره، با گرایش دگا به طراحی، و عقیدۀ او مبنی بر صورت‌بندیِ‌ دقیق فرم در یک ترکیب‌بندی، مغایرت داشت. «دریافتِ» زودگذر به‌زعم دگا، چنان‌که در اثر رقصنده‌ای در حرکت مشهود است، منحصراً بر مشاهدۀ آنی مبتنی نیست بلکه صورت‌بندی حساب‌شدۀ اجزای ترکیب‌بندی نیز در آثارش لحاظ شده است. نحوۀ جدید آرایش تصویری، که از شیوۀ قراردادیِ‌ متقارن و متوازن معمول در گذشته فاصله می‌گیرد، از امتیازاتی است که دگا به هنر بخشید؛ در این مسیر از باسمه‌های ژاپنی و حتی عکاسی، ماهرانه بهره برد. دگا مشتاقانه با کارمادّه‌های مختلف همچون رنگ‌وروغن، آبرنگ، پاستل، چاپ تیزابی، تک‌چاپ ازجمله در اثررقصنده درحال بیرون‌آوردن لباس‌ها (۱۸۸۰ـ۱۸۸۳، موزۀ هنرهای معاصر تهران)؛ و چاپ تیزابی سایه‌دار طبع‌آزمایی کرد، لیکن جلوه‌های تابناک رنگی بیش از همه در آثار پاستلی‌اش به‌چشم می‌خورَد.

دگا از میان‌سالی بیش از گذشته به بررسی زنان در آثارش پرداخت و تصاویر پاستلی و طراحی‌هایی از مضمون «زنان استحمام‌کننده» را به موضوع رقصندگان خود افزود. به‌سبب ضعف بینایی ناگزیر به مجسمه‌سازی روآورد، که آن را «هنر نابینایان» می‌نامید. مفرغینه‌های ظریفش از رقصندگان و اسب‌ها، در کمال زیبایی اجرا شده‌اند. دگا که تا حدی در انزوا به‌سر می‌برد، در فرانسه پیروان مستقیمی نداشت، اگرچه از طریق شاگرد انگلیسی‌اش، سیکِرت، در هنر انگلستان تأثیری عمیق گذاشت.