بداهه
بِداهِه
از اصطلاحات موسیقی ایران به‌معنای خواندن یا نواختن بدون تمهید قبلی. اجرای موسیقی بدون طرّاحی یا تدوین اولیۀ آن را بداهه می‌گویند. در موسیقی شرق بداهه‌نوازی یا بداهه‌خوانی از مهارت بالای موسیقی‌دان نوازنده یا خواننده است و در موسیقی ایران رسیدن به این درجۀ از هنر، ارزش و اهمیت خاصی دارد. بداهه‌خوان یا بداهه‌نواز باید به مفاهیم موسیقی و نیز ابزار اجرایی آن از لحاظ تکنیکی کاملاً مسلّط و خوش‌ذوق باشد. در این صورت می‌تواند در زمان مناسب دانسته‌های خود را به شیوه‌ای بدیع ترکیب کند. برای بداهه‌نوازی یا بداهه‌خوانی نیز تمریناتی لازم است و شاگرد در مراحل آموزش باید بیاموزد که چگونه ملودی یا تم را می‌توان گسترش داد یا به‌موقع از قسمت‌های گوناگون ساز استفاده کرد. رعایت زمان‌بندی جمله‌های موسیقی و رعایت مبتدا و خبر و ... نیز از نکاتی است که در مراحل آموزش باید فرا گرفته شود. دربارۀ آواز بداهه، خواننده گذشته از آشنایی به ادبیات و درک مفاهیم ادبی باید به تلفیق شعر و کلام با موسیقی آشنا باشد و بتواند حرکت و سیر ملودی را با مفهوم درست کلام منطبق کند. در غیر این‌صورت، اثر او ارزش هنری چندانی ندارد. گفتنی است، واژه بداهه به‌صورت‌های بدیهه یا بداهت نیز به‌کار رفته است.