دونلی

دونَلی

به‌معنای دونِی. سازی از گروه سازهای بادی یا آیروفون‌های مضاعف، با زبانۀ داخلی. نوع زبانه و شیوۀ دمیدن در دونلی مانند فلوت‌های ریکوردر است. دونلی، که امروز در بلوچستان کم‌وبیش نواخته می‌شود، از سازهای مهاجر است و حدود نیم‌قرن پیش از ایالت سِند و بلوچستان پاکستان به بلوچستان ایران آورده شد. جنس آن از چوب است و لوله‌های صوتی بلند‌ آن نر و ماده نام دارند. لولۀ صوتی نر برای اجرای واخوان و لولۀ صوتی ماده برای اجرای ملودی است. روی لولۀ صوتی ماده دَه سوراخ است که فقط روی شش سوراخ انگشت‌گذاری می‌شود. روی لولۀ صوتی نر نیز هفت سوراخ است و بر روی هیچ‌کدام انگشت‌گذاری نمی‌شود. سوراخ یا سوراخ‌های لولۀ صوتی نر را، برای ایجاد واخوان‌های گوناگون و بنابر نیاز، با موم مسدود می‌کنند. نی‌های مضاعف این ساز به‌هم متصل نیستند. نی ماده سمت چپ و نی نر سمت راست قرار می‌گیرد. لوله‌های صوتی دونلی در پشت، سوراخ صوتی ندارند. ذکرهای گواتی، انواع مقام‌های ذهیروک و لیکو و ترانه‌های سَوت ازجمله رپرتوآر این ساز در بلوچستان است. دونلی معمولاً با همراهی یک تمبورک و یک دهلک نواخته می‌شود. شیوۀ دمیدن در دونلی به‌صورت ممتد و نفس‌برگردان است.