هولیوس، یوهانس (۱۶۱۱ـ۱۶۸۷)
هِوِلیوس، یوهانِس (۱۶۱۱ـ۱۶۸۷)(Hevelius, Johannes)
اخترشناس آلمانی. نخستین نقشۀ نسبتاً تفصیلی ماه را، دراثر خود با عنوان ماه‌نگار (۱۶۴۷)، منتشر ساخت. همچنین چهار دنباله‌دار۱ ۱۶۵۲، ۱۶۶۱، ۱۶۷۲ و ۱۶۷۷ را کشف کرد و چنین نظر داد که این اجسام در مسیرهایی سهمی‌شکل بر گرد خورشید مدارپیمایی می‌کنند. فلک‌نگار۲ او دربرگیرندۀ فهرست‌نامه‌ای شامل بیش از ۱,۵۰۰ ستاره و اطلسی آسمانی۳ با ۵۴ صفحه است، در حالی‌که اثر دیگرش اطلسی از ستاره‌ها است که شماری از صورت‌های فلکی۴ جدید در آن معرفی شده‌اند. هر دوی این آثار را همسرش الیزابت، که در کارها دستیارش بود ویرایش و پس از مرگ هولیوس با عنوان Prodromus astronomiae (۱۶۹۰) منتشرساخت. در دانتزیگ۵ (گدانسک۶ در لهستان کنونی) زاده شد و در همان‌جا درس خواند. پیش از آن‌که دوباره در دانتزیگ ساکن و به تجارت آبجو و نمایندگی شورای شهر مشغول شود، مدتی در لیدن۷، لندن، و پاریس به سر برد. شب‌ها را روی بام خانه‌اش می‌گذراند و در ۱۶۴۱، رصدخانه‌ای روی بام خانه‌اش برپا و آن را با وسایل ساخت خود مجهز کرد. برای برطرف‌کردن ابیراهی رنگی۸، تعدادی تلسکوپ با فاصلۀ کانونی زیاد ساخت که بزرگ‌ترینشان اسبابی بدون لوله به طول ۴۶ متر بود. با این که برای دیدن جزئیات ماه و سیاره‌ها از تلسکوپ استفاده می‌کرد، از کاربرد تلسکوپ در اسباب‌های اندازه‌گیری‌اش امتناع ورزید. رصدهای او در زمینۀ موقعیت ستاره‌ها با چشم غیرمسلح صورت می‌گرفت و از رصدهای اخترشناس دانمارکی، تیکو براهه۹، دقیق‌تر بود. از ۱۶۴۲ تا ۱۶۴۵، مقدار نسبتاً دقیق دورۀ چرخش محوری خورشید۱۰ را به‌دست آورد و نخستین توصیف نواحی درخشان در همسایگی لک‌های خورشیدی۱۱ را مطرح کرد. او این نواحی را مشعل۱۲ نامید که هنوز به همین نام معروف‌اند. در ۱۶۷۹، رصدخانه و بخشی از یادداشت‌هایش براثر آتش‌سوزی از بین رفت.
comet
uranographia celestial atlas constellation Danzig Gdansk Leiden chromatic aberration Tycho Brahe solar rotation sunspots faculae