محمود پاشا ( ـ یدی کوله ۸۷۹)
محمود پاشا ( ـ یدی کوله ۸۷۹)
صدراعظم عثمانی. در کروآسی به‌دنیا آمد. در صربستان اسیر سربازان عثمانی شد و او را به سلطان مراد روم تقدیم کردند. سلطان مراد نیز او را به پسرش محمد فاتح سپرد تا همدرس وی باشد. بدین‌سان محمود پاشا اسلام آورد و از این پس خود را محمود خواند و سپس لقب پاشایی گرفت. در ۸۵۹ق، صدراعظم شد و در این دوره جزیرۀ میدیللی را به‌تصرف درآورد. در ۸۷۲ق، محمود پاشا از وزارت برکنار و به سنجاق بیگی گالیپولی و فرماندهی ناوگان دریایی عثمانی منصوب شد، اما در ۸۷۷ق، پس از قتل و غارت توقات به‌دست عمر‌بیگ، از امرای آق‌قویونلو، محمود پاشا برای دومین‌‌بار به وزارت رسید و به یاری شاهزاده مصطفی پسر محمد فاتح، آق‌قویونلوها را درهم شکست. سرانجام، پس از نبرد اوتلق بلی/اوچ آغزلی (۸۷۷ق) و بازگشت محمد فاتح به استانبول، پادشاه به‌سبب نادرستی برخی از راهکارهای محمود پاشا در این نبرد، او را برکنار کرد و به حوص (هاوسه) که اوزونجه خاص کوی نامیده می‌شد و محمود پاشا در آن‌جا موقوفاتی داشت، به تبعید فرستاد. وی در یدی کوله درگذشت. او در میان مردم به محمود پاشای ولی مشهور بود. محمود پاشا در استانبول، صوفیه، هاسکوی، روملی و آناتولی، مسجد، مدرسه، بازار، مؤسسه خیریه، مکتب، گرمابه و کاروان‌سرا بنا نهاد و مدارسی در مکه و مدینه برای مذاهب چهارگانه ساخت. همچنین، بنایی به نام بزارخانه در آنکارا بنا نهاد که محل ترویج زهد و تقوی بود. وی با تخلص «عدنی» به فارسی و ترکی شعر می‌سرود و از غزلیات حافظ و قصاید ظهیر فاریابی پیروی می‌کرد. محمود پاشا از ممدوحان حامدی اصفهانی بود. از آثاری که در روزگار محمود پاشا تألیف و به او پیشکش شده یا نامش در دیباچۀ آن‌ها آمده دستورنامۀ انوری؛ مناظر اللیل و النهار شیخ علی بن فتح‌الله اصفهانی؛ سیاست‌نامۀ علی بن محیی‌الدین محمد ملقب به مصنفک و حاشیۀ شرح عقاید نسوی شمس‌الدین احمد خیالی را می‌توان یاد کرد.