بومی

بومی (indigenous)

مردم، حیوانات، یا گیاهان ویژۀ یک کشور. بومی، به‌ویژه به قومی اطلاق می‌شود که سرزمینش را دیگران (به‌خصوص اروپاییان) به‌صورت مستعمره درآورده باشند. در ۱۹۹۵ تخمین زده شد که در حدود ۲۲۰میلیون نفر از اقوام بومی در جهان وجود داشته‌اند. ازجملۀ مردمان بومی می‌توان به بومیان استرالیا و سرخ‌پوستان امریکا اشاره کرد. امروزه یک «شورای جهانی اقوام بومی» در کانادا وجود دارد و سازمان ملل متحد ۱۹۹۳ را «سال بین‌المللی اقوام بومی» اعلام کرد. استفادۀ تجاری از دانش اقوام بومی و به تملک درآوردن زمین‌ها و منابع آن‌ها با پیدایش استعمار اروپایی به‌شدت افزایش یافت و با پدیدآمدن دولت‌های ملی یکپارچگیِ فرهنگی‌های آن‌ها و وسیلۀ تأمین معاششان در معرض تهدید قرار گرفت. در دو دهۀ ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ سازمان‌های بومی مختلفی ظاهر شدند. این گونه گروه‌ها، که درپی کسب حق تعیین سرنوشت مردمان خود بودند، شروع به مطرح‌کردن مطالبات خویش مبنی بر حق برخورداری از منابع طبیعی، زمین‌ها و حقوق مالی حاصل از تجاری‌کردن سنّت‌هایشان کردند. در اوایل دهۀ ۱۹۹۰ چندین کنفرانس برگزار شد که مؤثرترین آن‌ها کنفرانس ماتاتوآ بود. نتیجۀ این کنفرانس تدوین اعلامیه‌ای مشترک، دربارۀ هدف‌ها و مطالبات گروه‌های مختلف بوده است. در اعلامیۀ ماتاتوآ، که در آئوتیروآ (نیوزیلند) در ۱۹۹۳ به امضای نمایندگان اقوام بومی بیش از ۶۰ کشور جهان رسید، حق اقوام بومی برای تعیین سرنوشت خود و به رسمیت‌شناختن آن‌ها به‌منزلۀ یگانه مالکان میراث فرهنگی و فکری اقوام مطرح و تأکید شده بود که اخلاف این اقوام باید از ثمرات آن‌ها بهره ببرند. یکی از موانع مهم بر سر راه اقوام بومی در دستیابی به هدف‌هایشان آن است که درک این اقوام از مفهوم مالکیت تفاوت عمیقی با مفاهیم غربی دربارۀ حقوق مالکیت دارد و، برخلاف غربی‌ها، بیشتر بر مالکیت جمعی تأکید می‌کنند تا بر مالکیت فردی.