لویی چهاردهم

لوئی چهاردهم (۱۶۳۸ـ۱۷۱۵)(Louis XIV)

لوئي چهاردهم

لویی چهاردهم Louis XIV
زادروز	۱۶۳۸م
درگذشت	۱۷۱۵م
ملیت	فرانسوی
شغل و تخصص اصلی	فرمانروا
لقب	پادشاه آفتاب
گروه مقاله	تاریخ جهان
خویشاوندان سرشناس	لویی سیزدهم (پدر)، ماری ترزا (همسر)، مادام دو منتنون (همسر)

(معروف به پادشاه آفتاب) شاه فرانسه از ۱۶۴۳ و جانشین پدرش، لوئی سیزدهم. مادرش آنِ اتریشی بود. تا ۱۶۶۱ زمام امور در دست ژول مازارَن، وزیر اعظم، بود، اما پس از آن لوئی اختیار مطلق امور را در دست گرفت و سلطنتی برپا کرد که در گفتۀ او خلاصه می‌شد: «مملکت یعنی من». در سراسر دورۀ پادشاهی‌اش درگیر جنگ‌های توسعه‌طلبانۀ ناموفقی (۱۶۶۷ـ۱۶۶۸)، (۱۶۷۲ـ۱۶۷۸)، (۱۶۸۸ـ۱۶۹۷)، (۱۷۰۱ـ۱۷۱۳، جنگ جانشینی اسپانیا) با اتحادهای گوناگون میان کشورهای اروپایی بود؛ بریتانیا و هلند جزو ثابت این اتحادها به‌شمار می‌آمدند. حامی هنر و ادب بود. پس از مرگ پدرزنش، فیلیپ دوم اسپانیا، مدعی هلندِ اسپانیا شد و کوشید (۱۶۶۷ـ۱۶۶۸) این سرزمین را به قلمرو خود منضم کند، اما اتحاد هلند، انگلستان، و سوئد تلاش‌های او در این زمینه را عقیم گذاشت. لوئی پس از جدا‌کردن انگلستان از اتحاد، به هلند یورش برد (۱۶۷۲)، اما هلندی‌ها (به رهبری ویلیامِ اورانژ) مقاومت کردند و برغم تشکیل اتحاد اروپایی بر‌ضد فرانسه، به‌موجب پیمان صلح نایمگن به امتیازاتی ارضی از فرانسه دست یافتند (۱۶۷۸). با جنگ اتحادیۀ آوگسبورگ (۱۶۸۸ـ۱۶۹۷) میان او و اتحاد بزرگ (شامل انگلستان)، که ویلیام اورانژ آن را تشکیل داد، خصومت‌ها از سر گرفته شد. فرانسویان در خشکی به پیروزی رسیدند، اما ناوگان فرانسه در نبرد لائوگ تقریباً نابود شد (۱۶۹۲) و با پیمان ریسویک، لوئی همۀ متصرفاتش از ۱۶۷۸ را از دست داد. ادعای لوئی بر سلطنت اسپانیا (برای نوۀ خود) در ۱۷۰۰، سبب وقوع جنگ جانشینی اسپانیا شد؛ لوئی جیمز سوم، مدعی قدیمی تاج و تخت انگلستان، را به‌رسمیت شناخت و موجب شد انگلستان نیز به جبهۀ مقابل فرانسه در این جنگ بپیوندد. گرچه پیمان اوترخت (۱۷۱۳) سلطنت اسپانیا را به نوۀ لوئی داد، این جنگ به تفوق فرانسه در اروپا پایان بخشید و فرانسه عملاً کشوری ورشکسته شد. لوئی با شاهدخت ماری ترزا اسپانیایی ازدواج کرد (۱۶۶۰)، اما بیشتر زیر نفوذ معشوقه‌هایش ازجمله لوئیز دو لا والیر، مادام دو مونتسپان و مادام دو مَنتنون بود. دورۀ لوئی چهاردهم، دورۀ افزایش ثروت و قدرت فرانسه بود؛ به رهبری ژان باپتیست کولبر، وزیر اعظم، در امور مالی پادشاهی اصلاحاتی به‌عمل آمد، تجارت افزایش یافت، و سیاست استعماری نیرومندی به اجرا درآمد؛ به رهبری لووا، وزیر جنگ لوئی، قوای مسلح فرانسه مجدداً سازمان یافت و ارتش فرانسه به فرماندهی تورن و کُنده، ژنرال‌های لوئی، برترین نیروی جنگی اروپا شد. لوئی در داخل کشور قدرتی مطلقه داشت. دادگاه‌ها کلاً تحت نظارت او بود و این اصل او که خود را تجسم مملکت می‌دانست، کاملاً تحقق یافته بود. معشوقه‌های متعدد و فرزندان نامشروع بسیاری داشت، اما پس از مرگ ماری ترز با مادام دو منتنون ازدواج کرد (۱۶۸۴). منتنون بسیار زیر نفوذ یسوعیان بود و در لغو «فرمان نانت» نقش بسزایی داشت (۱۶۸۵).

 

---