ابومعشر بلخی، جعفر (بلخ ۱۷۱ـ واسط ۲۷۲ق)

جعفر ابومعشر بلخی;
زادروز	بلخ ۱۷۱ق;
درگذشت	واسط ۲۷۲ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	اخترشناس و اختربین
شغل و تخصص های دیگر	محدث
آثار	کتاب المدخل الکبیر علی علم احکام النجوم؛ کتاب‌ المدخل الصغیر/کتاب مختصر المدخل؛ زیج‌الهزارات؛ کتاب الموالیدالکبیر؛ کتاب هیئةالفلک و اختلاف طلوعه؛ کتاب الکدخدا؛ کتاب‌الهَیلاج؛ کتاب القِرانات؛ کتاب‌الاختیارات
گروه مقاله	اخترشناسی

ابومَعْشَر بلخی، جعفر (بلخ ۱۷۱ـ واسط ۲۷۲ق)

(شهرت جعفر بن محمد بن عمر) عالم برجستۀ ایرانیِ احکام نجوم در دورۀ اسلامی. در بغداد بالید و کار علمی خود را در زمان خلافت مأمون عباسی در مقام محدث آغاز کرد و در موضوعاتی چون تقویم عربی پیش از اسلام و گاه‌شماری دورۀ نخستین خلفا مهارت یافت. بنابر روایت‌هایی، در مشاجره‌ای با ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی دریافت که برای درک براهین فلسفی آموختن ریاضی ضرورت دارد. از آن پس عمر خود را صرف بیان حقانیت فلسفی و تاریخی احکام نجوم کرد و در این راه از همۀ سنت‌های فکری ایرانی، یونانی و هندی در باب احکام نجوم مدد گرفت. در ۲۱۰ق زایچۀ امیری هندی را تنظیم، و برای چندین تن که برضد خلافت قیام کرده بودند، از لحاظ احکام نجوم رایزنی کرد. گویند او را به سبب اشتغال به احکام نجوم در خلافت مستعین تازیانه زدند. ابومشعر در سال‌های ۲۶۷ـ۲۷۰ق موفق، خلیفۀ عباسی، را در لشکرکشی برای فرونشاندن شورش قبایل زنج همراهی کرد. ابن قفطی از او به معلم امت اسلام دربارۀ تأثیر ستارگان یاد کرده است. آثار فراوانی به او منسوب است که از آن جمله‌اند: کتاب المدخل الکبیر علی علم احکام النجوم، دربردارندۀ نظریۀ وی دربارۀ تأثیر اجرام آسمانی بر جزر و مد، که در قرون میانه رواج داشته و سبب شهرت ابومعشر در اروپا بوده است؛ کتاب‌ المدخل الصغیر/کتاب مختصر المدخل؛ زیج‌الهزارات؛ کتاب الموالیدالکبیر؛ کتاب هیئةالفلک و اختلاف طلوعه؛ کتاب الکدخدا؛ کتاب‌الهَیلاج؛ کتاب القِرانات؛ کتاب‌الاختیارات.