اتللو
اُتللو (Othello)
سوگ‌نمایشی به نظم و نثر، در پنج پرده، نوشتۀ ویلیام شکسپیر، نخستین اجرا در ۱۶۰۴، نخستین چاپ در ۱۶۲۲. موضوع نمایش‌نامه از داستان کوتاهی به نام «اکاتومیتی‌ها» نوشته جووان باتیستا جرالدی چنیتسو اقتباس شده است. اتللو، سپاهی مغربی‌تبار دربار ونیز، با دزدمونا، دختر سناتوری ونیزی، ازدواج می‌کند؛ وصلتی خلاف عرف، که سرنوشتی غم‌انگیز برای آن‌ها رقم می‌زند. به‌زودی حاسدان دست در کار توطئه می‌شوند. یاگو، پرچم‌دار سپاه اتللو، بدو القا می‌کند که دزدمونا با کاسیو، آجودان معزول سپاه، پنهانی نَردِ عشق می‌بازد. کاسیو، به تحریک یاگوی کینه‌ورز، از دزدمونا می‌خواهد که پادرمیانی کند تا مگر اتللو او را ببخشد. پافشاری‌های دزدمونا در شفاعت از کاسیو، ظن اتللو را تشدید می‌کند. اتللو درپی دسیسه‌ای دیگر دزدمونا را که در بستر خود به خواب‌رفته، خفه می‌کند. در پایان، اتللو که حقیقت را دریافته است، خود را می‌کشد. اتللو را درخشان‌ترین و به تعبیری صحنه‌ای‌ترین اثر شکسپیر دانسته‌اند. درک عمیق شکسپیر از حسادت و تناقض‌های رفتاری شخصیت‌های نمایش آن را از آثار دورۀ موسوم به «دورۀ الیزابتی» متمایز می‌کند. شاعران، آهنگ‌سازان، نقاشان، و فیلم‌سازان بسیاری از اتللو تأثیر پذیرفته‌اند. آهنگ سازانی چون روسینی، وردی، و نقاشانی چون شاسریو و اوژن دولاکروا آثاری به اقتباس از اتللو پدید آورده‌اند. ازجمله اقتباس‌های سینمایی اتللو نیز می‌توان به اتللو، به کارگردانی و با بازی اورسون ولز (۱۹۵۱)، ساختۀ سرگِی یوکته‌ویچ (۱۹۵۵) اشاره کرد.