اسماعیل زاده، حسین (تهران ح ۱۲۵۰ ـ ح ۱۳۲۰ش)
اسماعیل‌زاده، حسین (تهران ح ۱۲۵۰ ـ ح ۱۳۲۰ش)
نوازنده و مدرس کمانچه و ردیف موسیقی ایرانی در عهد ناصری تا اوایل دورۀ پهلوی دوم. پدرش اسماعیل خان از کمانچه‌نوازان مشهور تهران و معلم وی بود. حسین خان در جوانی دستۀ مطربی داشت و از نوازندگان محلۀ سرپولکِ تهران بود. بعد از آشنایی با علی‌خان ظهیرالدوله و عضویت در انجمن اخوت، مطربی را کنار گذاشت و جزو ارکستر این انجمن شد. وی را از نوازندگان بزرگ عهد ناصری و مظفری و در ردیف استادانی چون میرزا حسین‌قلی (تار) و سماع حضور (سنتور) دانسته‌‌اند، و شاگردان زیادی در کمانچه‌نوازی، ویولن‌نوازی، آوازخوانی و ردیف‌شناسی به او منتسب‌اند؛ ازجمله حسین یاحقی (بهترین شاگرد او در کمانچه و ویولن)، ابوالحسن صبا، رکن‌الدین مختاری، مرتضی محجوبی، رضا محجوبی، مجید وفادار، ابراهیم منصوری، ادیب خوانساری و حسین قوامی. حسین خان در گروه نوازندگانی که زیرنظر درویش‌خان کار می‌کردند نیز تک‌نواز کمانچه بود. او به سبک استادان قدیم، ساز را با قدرت، چابک و تکیه‌ها را سریع می‌نواخته و صدای ساز او رسا و بلند بوده است. وی در زمان تأسیس نمایندگی کمپانی‌های ضبط صفحات گرامافون در تهران (۱۲۸۵ـ۱۲۹۵ش) صفحاتی پُر کرد که حاوی همنوازی‌های او با موسیقی‌دانان آن دوره، و نیز چند تک‌نوازی است که توانایی او را نشان می‌دهد. حسین خان در سال‌های پایانی عمر، به تعلیم ویولن مشغول بود و این ساز را به‌روش کمانچه تدریس می‌کرد. او دارای ردیفی مخصوص به‌خود بوده که از آن اثری باقی نمانده است.