موسیقی فارس
موسیقی فارس
استان فارس سه نوع فرهنگ و سه نوع موسیقی دارد: موسیقی قشقایی، موسیقی فارسی، و موسیقی بویراحمدی. موسیقی بویراحمدی در محدودۀ ممسنی و موسیقی فارسی در بیشتر روستاهای این استان رواج دارد. موسیقی قشقایی بخش قابل‌توجهی از موسیقی این استان را تشکیل داده است.
موسیقی قشقایی. موسیقی در ایل قشقایی اهمیت بسیار دارد و گروه‌های مختلفی در ایل به اجرای موسیقی می‌پردازند. در مجموع سه گروه عاشق‌ها، چنگی‌ها و ساربان‌ها، نوازندگان ایل قشقایی به‌حساب می‌آیند.
الف) عاشق‌ها. نوازنده، خواننده و داستان‌گویند. با آمدن عاشق‌ها به ایل قشقایی شیوۀ روایت‌خوانی به مجموعۀ موسیقی قشقایی اضافه شد؛ بنابراین، موسیقی عاشق‌ها نسبت‌به موسیقی قومی قشقایی متأخر است. بنابر روایات، عاشق‌های قشقایی در قدیم چُگور می‌نواختند اما این ساز امروز در ایل مشاهده نمی‌شود. با منسوخ‌شدن چُگور، عاشق‌ها به کمانچه رو آوردند و بعضی نیز تار یا ویولن نواختند. امروز نسل عاشق‌ها منقرض شده است و شیوۀ داستان‌گویی و موسیقی آنان نیز در معرض فراموشی قرار گرفته است. داستان‌هایی که عاشق‌های قشقایی اجرا می‌کردند با داستان‌های دیگر اقوام ترک‌نژاد مانند کوراوغلی، شاه اسماعیل، طاهر و زهره، غریب و صنم، و محمود و نگار، مشابه است.
ب) چنگی‌ها. نوازندگان کرنا، سرنا، و نقاره و اجراکنندۀ بخشی از موسیقی قومی قشقایی‌اند. چنگی‌ها در عروسی‌ها و جشن‌ها می‌نوازند و به فراخور مهارتشان در نوازندگی، میان مردم ایل از محبوبیت برخوردارند. چنگی‌ها روایتگر موسیقی طایفۀ خود به‌شمار می‌آیند و نواهای آنان پیچیدگی نغمه‌های عاشقی را ندارد.
ج) ساربانان. نوازندۀ نی و اجراکنندۀ بخش دیگری از موسیقی قومی قشقایی‌اند. نسل ساربانان در ایل قشقایی روبه کاهش است. رقص مردان قشقایی دو نفره و به «هُوْ» یا ترکه‌بازی معروف است و آهنگ آن جنگ‌نامه است. رقص زنان «هَلِیْ» نام دارد و گروهی است. موسیقی رقص‌ها با کرنا و نقاره اجرا می‌شود. آوازهای کار (دامداری، برنج‌کاری، لالایی‌ها و مرثیه‌ها) ازجمله نمونه‌های دیگر موسیقی در ایل قشقایی است. از سازهای متداول در ایل قشقایی، کرنا، سرنا، نقاره، نی، کمانچه، و تمبک درخور ذکرند.
موسیقی بویر احمدی. در منطقۀ محدودی از شمال غربی استان فارس یعنی منطقۀ ممسنی به مرکزیت نورآباد، موسیقی بویراحمدی جریان دارد.
موسیقی فارسی. به‌جز از موسیقی قشقایی و بویراحمدی، در بیشتر شهرها و روستاهای فارس تعدادی ترانه و آواز با متر آزاد رواج دارد که گاه این آوازها را سرکوهی می‌نامند. شهرهای جهرم، فسا، داراب، استهبان، لار، و ... ازجمله مراکز این آوازها و ترانه‌هایند. در این میان جهرم از اهمیت بیشتری برخوردار است و به‌گونه‌ای که حتی ترانه‌های منسوب به شهرهای دیگر فارس نیز به جهرمی شهرت یافته‌اند. در موسیقی فارسی این استان، آواز و نی اهمیت بسیاری دارد. تار؛ به‌ویژه در جهرم، تمبک، دایره، سرنا، کرنا و نقاره از دیگر سازهایی‌اند که در اجرای این نوع موسیقی نواخته می‌شوند.