کشتی
کشتی
(یا: کِشتی) وسیلۀ نقلیۀ بزرگِ دریاپیما. یونانیها، فنیقیها1، رومیها و وایکینگها2 در تجارت، اکتشاف، و جنگ از آن بسیار استفاده میکردند. قرن 14م عصر اکتشاف اروپاییها با استفاده از کشتیهای بادبانی بود و اختراع قطبنما کمک فراوانی به این امر کرد. در قرن 15م، نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا3 تأسیس شد، ولی از قرن 16 تا قرن 19، ناوگانهای اسپانیا و هلند بر مسیرهای کشتیرانی اقیانوسهای اطلس و آرام مسلط بودند. بهترین کشتیهای بادبانی، یعنی کشتیهای تندرو4ی حمل چای بریتانیایی و امریکایی، در قرن 19 ساخته شدند. علاوهبر این، نخستینبار در قرن 19 آهن بهجای چوب در ساخت برخی کشتیها بهکار رفت. در اواخر قرن 19 کشتیهای بخار جای خود را به کشتیهایی با موتورهای ترکیبی و کشتیهای توربینی اوایل قرن 20 دادند. کهنترین کشتیها، کلکها5 یا بلمها6 بودند. بقایای بسیاری از آنها پیدا شده است و قدمت آنها به دوران ماقبل تاریخ میرسد. یونانیها و فنیقیها کشتیهای چوبی میساختند که با پارو یا بادبان بهحرکت درمیآمدند. رومیها و کارتاژیها کشتیهای پارویی جنگی مجهز به تیزه7 و چندین ردیف پارو میساختند. کشتیهای چوبِ بلوطِ دوسر وایکینگها برای دریانوردی در آبهای پرتلاطم ساخته شدند. در قرن12م، اختراع سکانِ عقب کشتی، در کنار پیشرفتهایی که طی جنگهای صلیبی8 در دریانوردی صورت گرفت، باعث شد که بادبان تقریباً جایگزین پارو شود. پس از اختراع قطبنما9 و با افزایش امکان اکتشاف با کمک این اختراع، پیشرفت کشتیهای بادبانی در قرون 14و 15م سرعت گرفت. هنری هشتم 10اولین ناو جنگی انگلیسی دو طبقه، به نام گریت هری11، را در 1514 به آب انداخت. اولین کشتی بادبانی تندرو، با نام آن مککیم12، در 1832 در بالتیمور13 ساخته شد و در بریتانیا نیز کمی بعد به این نوع کشتی تندرو روی آوردند. طی قرن 19، بخار بهمنزلۀ نیروی محرکه جای بادبان را گرفت. کشتیهای بخار اولیه برای تأمین نیروی کمکی تاحدی به بادبان متکی بودند. در 1802، کشتی بخار چرخ پرّهداری با نام شارلوت داندَس14، ساختۀ ویلیام سیمینگتون15، در کانال فورت و کلاید16 اسکاتلند به آب انداخته شد، اما بروز نگرانیهایی نسبت به احتمال آسیبدیدن کنارههای کانال براثر برخورد امواج حاصل از پرّههای کشتی، مانع از ادامه فعالیت آن شد. کامت17، که در 1804 در اسکاتلند بهدست بل18، نپیر19، و رابرتسون20 ساخته شده بود، در 1812 به آب انداخته شد. این کشتی که در هر دو طرف یک چرخ آبی داشت، به موفقیت تجاری رسید و دو کشتی مشابه آن برای حمل بار در مسیر گلاسگو ساخته شد. پس از آن، صنعت ساخت کشتیهای بخار بهسرعت در سواحل کلاید رشد کرد. اولین کشتی بخار که از اقیانوس اطلس عبور کرد، کشتی هلندی کوراسائو21، یک کشتی بخار چرخدار چوبی بود که در 1826 در دووِر 22ساخته شد. این کشتی در آوریل 1827 روتردام23 را ترک کرد و اقیانوس را یکماهه پیمود. کشتی بخار اقیانوسپیمای بعدی رویال ویلیام 24نام داشت و در 1833، فاصله کِبِک25 تا لندن را هفده روزه طی کرد. آغاز تحرک بریتانیا در زمینۀ کشتیهای اقیانوسپیما، کشتی بخار چرخدار گریت وسترن26، ساختۀ برونل27، بود که با طی مسافت بریستول28 تا نیویورک در پانزده روز، سه روز کمتر از کشتی بادبانی، معروف شد. نخستین کشتی بخار بزرگ آهنی، رینبو29، در 1838 به آب انداخته شد. سال بعد، پتیت اسمیت30، آرچکیمدس را طراحی کرد که نخستین کشتی بخاری بود که از پروانه برای جلورفتن استفاده میکرد. اندکی پس از آن، برونل و کشتی گریت بریتن را ساخت که در 1845، مسیر لیورپول 31به نیویورک را در 5 روز طی کرد. پس از 1856، اختراع بِسمر32، یعنی مبدّل برق، به پیشرفت بیشتر کشتی بخار کمک کرد. شرکت کونارد33 در 1862 اجازه یافت که کشتیهای بخار پستی را ملخدار کند. کشتیهای ملخدار آسیبپذیری کمتری دربرابر امواج دریا داشتند و کشتیهای بخار چرخدار مختص آبهای آرامتر شدند. افتتاح کانال سوئز34 در 1869 و رواج موتور ترکیبی در همان زمان سبب برتری کامل کشتیهای بخار نسبت به کشتیهای بادبانی شد. موتور توربینی در 1902 در کشتیهای بخار مسافربری کلاید بهکار گرفته شد و در1905، در کشتیهای اقیانوسپیما نیز بهکار رفت. تحول بعدی ظهور موتور درونسوز بود. در نخستین سالهای قرن 20، کشتیهای خارقالعادهای ساخته شدند که برخی از آنها عبارتاند از کشتی کونارد، با نام موریتانیا35؛ کشتی بدفرجام لوسیتانیا36، که در جنگ جهانی اول یک زیردریایی آلمانی آن را غرق کرد، و کشتی 50هزار تنی تایتانیک37 که در نخستین سفر خود به زیر آب رفت. جایزۀ سریعترین عبور از اقیانوس اطلس، با نام بلو ریباند38، به چندین کشتی مسافربری تعلق داشت. از آن جمله بودند موریتانیا1909) ـ1930)، ملکه مری1938) 39ـ1952)، و یونایتد ستیتز1952) 40ـ1989) پس از جنگ جهانی دوم، بازسازی و توسعۀ صنعتی نیاز به نفت را افزایش داد و نفتکشهایی برای حمل نفت به محل مصرف، ساخته شدند. کارگاههای کشتیسازی با سیلی از سفارش برای ساخت نفتکش مواجه شدند و ابعاد تانکرها نیز بهسبب نیازهای اقتصادی افزایش مییافت. بحران کانال سوئز در1956، که جریان آزاد منابع نفت جهانی را مختل کرد، توجه همگان را بهسمت امکان ترابری تانکرهای عظیم در مسیر دماغۀ امید نیک معطوف کرد. تعطیلیِ طولانی کانال سوئز پس از1967، و افزایش عظیم مصرف نفت، منجربه ساخت تانکرهای بسیار بزرگ یا اَبَرتانکرها شد. اخیراً هاورکرافت 41و قایقهای بالهدار (هیدروفویل (42برای کاربردهای خاص تکامل یافتهاند. استفاده بهمنزلۀ کشتیهایی برای طی مسافتهای کوتاه از آن جمله است. مثلاً، کاتاماران43هایی که شرکت هاوراسپید44 در 1991 عرضه کرد، دریای مانش45 را از دوور تا کاله 46در 35 دقیقه طی میکنند و سرعت آنها 35 گرۀ دریایی 845 کیلومتر در ساعت است. کشتیهای بادبانی خودکار برای حمل بار و کشتیهای مَکْلِو47در اوایل دهۀ 1990 تکامل یافتند.
Phoenicians||Vikings||Britain’s Royal Navy||Clippers||rafts||canoes||ram||Crusades||compass||.Henry VIII||.Great Harry||.Ann McKim||.Baltimore||.Charlotte Dundas||.William Symington||.Forth and Clyde Canal||.Comet||.Bell||.Napier||.Robertson||.Curaçao||.Dover||.Rotterdam||.Royal William||.Quebec||.Great Western||.Brunel||.Bristol||.Rainbow||.Petit Smith||.Liverpool||.Bessemer||.Cunard Company||.Suez Canal||.Mauretania||.Lusitania||.Titanic||.Blue Riband||.The Queen Mary||.United States||.hovercraft||.hydrofoil||.Catamarans||.Hoverspeed||.English Channel||.Calais||.maglev (magnetic levitation)
||