تقوایی، ناصر
ناصر تقوایی (آبادان 19 تیر ۱۳۲۰ - تهران 22 مهر 1404ش) Nasser Taghvai
| ناصر تقوایی Nasser Taghvai | |
|---|---|
| زادروز |
آبادان 19 تیر ۱۳۲۰ش |
| درگذشت | تهران 22 مهر 1404ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | دانشکده ادبیات دانشگاه تهران |
| شغل و تخصص اصلی | کارگردان و فیلمنامهنویس |
| شغل و تخصص های دیگر | داستاننویس و عکاس |
| آثار | مجموعۀ تلویزیونی دایی جان ناپلئون؛ آرامش در حضور ديگران؛ صادق كرده؛ نفرين؛ ناخدا خورشيد؛ ای ايران؛ كاغذ بیخط |
| گروه مقاله | سینما |
| خویشاوندان سرشناس | شهرنوش پارسیپور (همسر سابق) |
| جوایز و افتخارات | نشان برنز پنجمین دورۀ جشنوارۀ سینمایی سپاس تهران (۱۳۵۱)؛ نشان نقرهٔ ششمین دورۀ جشنوارۀ سینمایی سپاس تهران (۱۳۵۲)؛ شیر نقرۀ جشنوارۀ بینالمللی فیلم ونیز (۱۹۷۲)؛ یوزپلنگ برنزی جشنوارۀ فیلم لوکارنو (۱۹۸۸)؛ جایزۀ ویژۀ هیأت داوران از بیستمین دوره جشنواره فیلم فجر (1380) |
فیلمساز، فیلمنامهنویس، عکاس و داستاننویس ایرانی. از کارگردانان شاخص و اصلی جریان موسوم به موج نوی سینمای ایران. از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران فارغالتحصیل شد. تقوایی به عناصر بومی توجه و علاقه نشان داده است و آنها را در آثارش انعکاس میدهد. نخستین داستان او با نامِ پناهگاه در گاهنامۀ آرش چاپ شد. در مجموعۀ داستانِ تابستان همانسال (۱۳۴۸ش) حوادث ناشی از کار و بحرانهای سیاسی را با توصیف جغرافیای تفتۀ جنوب درمیآمیزد. تقوایی با راه یافتن به کارگاه فیلم ابراهیم گلستان به فیلمسازی روی آورد و مستندهایی ساخت که عبارتند از: تاکسیمتر (۱۳۴۶)، آرایشگاه آفتاب (۱۳۴۶)، نانخورهای بیسوادی (۱۳۴۶)، فروغ فرخزاد ۱۳۱۳-۱۳۴۵ (۱۳۴۶)، رقص شمشیر (۱۳۴۶)، باد جن (۱۳۴۸)، و اربعین (۱۳۴۹). فیلمنامۀ چای تلخ (۱۳۸۰ش) را دربارۀ جنگ در خوزستان نوشته است.
تقوایی فعالیت سینماییاش را با همکاری در گروه فنی فیلم خشت و آینه به کارگردانی ابراهیم گلستان آغاز کرد. نخستین فیلمِ سینمایی او، آرامش در حضور دیگران (۱۳۴۹)، اقتباسی از داستانی نوشتۀ غلامحسین ساعدی است که مدت کوتاهی پس از نمایش عمومی توقیف شد. فیلمِ بعدی، صادق کرده (۱۳۵۱)، با گوشۀ چشمی به موفقیت قیصر (۱۳۴۸) ساخته شد، اما از لحاظ ساختار تفاوتهای آشکاری با آن داشت. داییجان ناپلئون (۱۳۵۴)، از مجموعههای مطرح و شاخصِ تلویزیون ملی ایران بود، و نفرین (۱۳۵۲) و ناخدا خورشید (۱۳۶۵)، بهترتیب براساس داستانهای باتلاق نوشتۀ میکا والتاری، نویسندۀ فنلاندی، و داشتن و نداشتن نوشتۀ ارنست همینگوی، از فیلمهای خوشساخت و خوشپرداخت سینمای ایران محسوب میشوند. سایر فیلمهایش که موضوع و مضمون اجتماعی و انتقادی دارند، عبارتند از: ای ایران (۱۳۶۸) و کاغذ بیخط (۱۳۸۰). در کارنامۀ تقوایی چندین کار سینمایی و تلویزیونی ناتمام وجود دارد. مجموعۀ تلویزیونی داستانسرایان (۱۳۵۷) که به زندگی و آثار نویسندگان نامآور ادبیات معاصر میپرداخت، از آن جمله است. او پیش از انقلاب قرار بود شوهر آهوخانم (نوشتۀ علیمحمد افغانی) را هم بسازد که نشد. تقوایی پس از انقلاب پروژۀ بزرگ کوچک جنگلی نوشتۀ خودش (با نگاهی به داستان مردی از جنگل نوشتهٔ احمد احرار) را در سال ۱۳۶۲ نیمهکاره گذاشت و دو پروژۀ مشهور «زنگی و رومی» (۱۳۸۱) و «چای تلخ» (۱۳۸۲) نیز همچنان ناتمام رها شدهاند. تقوایی در دیماه سال ۱۳۸۲ فیلم جنگی چای تلخ را کلید زد، اما به دلایل مالی، سانسور و عدم حمایت مراکز دولتی نیمهکاره ماند.
شهرنوش پارسیپور، داستاننویس برجستۀ ایرانی، همسر نخست تقوایی بوده است.
تقوایی طی سالهای پس از انقلاب همواره به خاطر سانسور آثارش معترض بود و به همین دلیل در دو دهۀ آخر زندگی جز برگزاری چند دوره کارگاه و تدریس، از فعالیت سینمایی فاصله گرفت. وی براثر ایست قلبی درگذشت.
برخی از جوایز
نشان برنز پنجمین دورۀ جشنوارۀ سینمایی سپاس تهران برای فیلم صادق کرده (۱۳۵۱)
نشان نقرهٔ ششمین دورۀ جشنوارۀ سینمایی سپاس تهران برای فیلم نفرین (۱۳۵۲)
شیر نقرۀ جشنوارۀ بینالمللی فیلم ونیز برای فیلم سینمایی آرامش در حضور دیگران (۱۹۷۲)
شیر طلایی جشنوارۀ بینالمللی فیلم ونیز برای فیلم کوتاه رهایی (۱۹۷۲)
تندیس طلایی جشنوارۀ بینالمللی فیلم سانفرانسیسکو برای فیلم کوتاه رهایی (۱۹۷۲)
یوزپلنگ برنزی جشنوارۀ فیلم لوکارنو برای فیلم ناخدا خورشید (۱۹۸۸)
جایزۀ ویژۀ هیأت داوران از بیستمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم کاغذ بیخط (1380) (از طرف تقوایی پذیرفته نشد.)
فهرست فیلمهای بلند سینمایی
- آرامش در حضور ديگران (۱۳49)
- صادق كرده (۱۳۵۱)
- نفرين (۱۳۵۲)
- ناخدا خورشيد (۱۳۶۵)
- ای ايران (۱۳۶۸)
- کشتی یونانی (قصههای كيش: اپيزود اول) (۱۳۷۷)
- كاغذ بیخط (۱۳۸۰)