آدریاتیک، مسیله
آدریاتیک، مسئله (Adriatic question)
مسئله کنترل دریای آدریاتیک که چهار کشور ساحلی ایتالیا، یوگسلاوی، آلبانی، و یونان درگیر آن بودند. مسئلۀ نظارت بر ساحل دالماسی[۱] در دریای آدریاتیک، صرف‌نظر از ضرورت تأمین امنیت سرحدّ شمالی، عمدتاً تعیین‌کنندۀ سیاست ایتالیا در قبال کشورهای درگیر در جنگ جهانی اول که در ۱۹۱۵م بنابر پیمان سرّی لندن میان ایتالیا، بریتانیای کبیر، و فرانسه قرار شد تریست[۲]، پولا[۳]، و بخشی از دالماسی به ایتالیا واگذار شود و این توافق با اعتراض صرب‌ها مواجه شد که آن را خلاف آموزۀ وودرو ویلسون (چهارده اصل) می‌دانستند. در کنفرانس صلح پس از جنگ جهانی اول تریست به ایتالیا واگذار شد، اما با دعاوی دیگر این کشور در مورد فیوم[۴]، ایستریا[۵]، و دالماسی موافقت نشد. ایتالیا از ۱۹۱۵ تا ۱۹۴۵م، بنابر دلایل امنیتی و نیز به انگیزه نیات امپریالیستی خواستار کنترل بیشتر بر دریای آدریاتیک بود. سیاستمداران ایتالیایی همواره بر این عقیده بودند که تا آرامش به دریای آدریاتیک بازنگردد، ایتالیا امنیت لازم را نخواهد داشت. سرانجام، موسولینی[۶] در ۱۹۳۹م با تصرف آلبانی عملاً کنترل مطلق دریای آدریاتیک را به دست آورد. در جنگ جهانی دوم کنترل ایتالیا بر این دریا به چند علت تضعیف شد، ازجمله حملۀ بریتانیا به ناوگان جنگی ایتالیا در تارانتو (۱۱نوامبر ۱۹۴۰م)، و ازبین‌رفتن نیمی از ناوگان ایتالیا در نزدیکی دماغۀ ماتاپان[۷] (۲۸ مارس ۱۹۴۱م) و عملیات موفقیت‌آمیز ژنرال تیتو[۸] در یوگسلاوی که کنترل ایتالیا بر این دریا را با مخاطرۀ بیشتری روبه‌رو کرد و با حملۀ ارتش‌های بریتانیا و امریکا به ایتالیا، آدریاتیک کاملاً از کنترل ایتالیا خارج شد.
توافق‌های پس از جنگ. برمبنای پیمان صلح ایتالیا در ۱۹۴۷م، ایتالیا تقریباً پایگاه خود را در دریای آدریاتیک کاملاً ازدست داد. با وجود این، براساس پیمان ایتالیا و یوگسلاوی در ۱۹۵۴م که امریکا و بریتانیا به آن ملحق شدند (و شوروی نیز تلویحاً آن را تأیید کرد)، شهر تریست به‌عنوان بندری آزاد به ایتالیا و منطقۀ اطراف آن (شبه‌جزیرۀ ایستریا) به یوگسلاوی واگذار شد.