آمالتیا

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

آمالْتیا (Amalthea)

در اخترشناسی[۱]، قمر[۲] کوچک سیارۀ مشتری[۳] و سومین قمر شناخته‌شده از سمت ابرهای فوقانی این سیاره[۴]. در هر روزِ زمینی، دوبار مشتری را در ارتفاع ۱۸۱هزار کیلومتری دور می‌زند. این قمر در مداری تقریباً دایره‌ای، و به موازات استوای مشتری می‌گردد. آمالتیا شکل بی‌قاعده‌ای دارد: طولانی‌ترین ضلع آن حدود ۲۷۰ کیلومتر، و کوتاه‌ترین ضلع آن ۱۵۰ کیلومتر طول دارد. پنجمین قمر بزرگ مشتری است، با این اندازه‌اش فقط یک‌پانزدهم اروپا، قمر بزرگ بعدی مشتری، و یک‌چهاردهم ماه زمین است. از ساختار درونی یا ترکیب آن چندان اطلاعی در دست نیست، اما چگالی[۵] آن نشان می‌دهد که آمیزه‌ای از یخ و سنگ است. رنگ سطح آمالتیا سرخ روشن است و احتمالاً ناشی از گوگردی است که از قمر همسایه‌اش، ایو[۶]، فروریخته است. به شدت دهانه‌دار است و بزرگ‌ترین دهانه‌های آن عبارت‌اند از پان[۷] با حدود ۱۰۰ کیلومتر قطر و هشت کیلومتر عمق، و گایا[۸] با ۸۰ کیلومتر قطر و ۱۶ کیلومتر عمق. این قمر بیشتر از حدی که از خورشید دریافت می‌کند، گرما می‌تاباند. علت آن احتمالاً نیروهای کِشندی[۹] است که آن را می‌کِشند، می‌فشرند، و گرمایش اصطکاکی تولید می‌کنند. نیروهای الکتریکی حاصل از حرکت آمالتیا از میان میدان مغناطیسی[۱۰] پُرقدرت مشتری نیز ممکن است در این امر مؤثر باشند. آمالتیا را اخترشناس امریکایی، ادوارد بارنارد[۱۱]، در ۱۸۹۲م کشف کرد. این آخرین قمر منظومۀ خورشیدی[۱۲] بود که مستقیماً با تلسکوپ[۱۳]، و نه از راه بررسی عکس‌های تهیه‌شده با تلسکوپ، کشف شد. نام این قمر از شخصیت اساطیری یونان و روم اخذ شده است: حوری دریایی و پرستار خردسالی زئوس[۱۴]، که در اساطیر رومی به ژوپیتر[۱۵] معروف است و نیز، بُزی جادویی است که این ایزد را در خردسالی شیر داد.



  1. astronomy
  2. moon
  3. Jupiter
  4. planet
  5. density
  6. Io
  7. Pan
  8. Gaea
  9. tidal forces
  10. magnetic field
  11. Edward Barnard
  12. Solar System
  13. telescope
  14. Zeus
  15. Jupiter