آملی، سید حیدر (آمل ۷۲۰ـ پس از ۷۸۲ق)
Amoli, Sayyid Haydar
آمُلی، سید حیدر (آمل ۷۲۰ـ پس از ۷۸۲ق)
عارف و عالم شیعی امامی. از علویان مازندران بود و به صوفی آوازه داشت. برای تحصیل زادگاهش را ترک کرد و به استرآباد، خراسان و اصفهان رفت. سپس به آمل بازگشت و به وزارت فخرالدوله بن شاه کیخسرو رسید و جاه و جلال بسیار یافت. وی برای تزکیۀ نفس و تصفیۀ باطن، از مال و مقام و خانوادۀ خود درگذشت و مدتی به اصفهان رفت و به نورالدین اصفهانی دست ارادت داد. آن‌گاه قصد گزاردن حج کرد، اما به‌سبب بیماری در عراق ماندگار شد و از محضر علامه حلّی و دیگر علما و عرفای شیعۀ امامیه بهره برد و از فــخرالمحقــقین، فــرزنــد علامه حلی، اجازه گرفت. سید حیدر آملی یکی از مهم‌ترین متفکرانی است که کوشید بین عرفان بن عربی و معارف شیعی وحدت ایجاد کند و پیوند میان این دو را بیان کند. از آثار اوست: التأویلات در تفسیر قرآن؛ جامع‌الاسرار و منبع‌الانوار؛ نص‌النصوص در شرح فصوص‌الحکم ابن عربی؛ الارکان فی فروع شرایع اهل‌الایمان؛ اسرارالشریعة و اطوارالطریقة و انوارالحقیقة؛ امثلة‌التوحید و ابنیة‌التجرید؛ محیط‌الاعظم.