امثال قرآنی
امثال قرآنی
(امثال جمع مَثَل و مِثْل، در زبان عربی به معانی مختلفی، چون همتا و مانند، برهان و دلیل و همچنین مطلق سخن و پند و عبرت)، در اصطلاح، جمله یا ترکیبی مختصر، مشتمل بر تشبیه یا مضمونی حکیمانه که به‌سبب روانی عبارت و روشن بودن معنی آن، مورد قبول عموم مردم است. امثال قرآنی ویژگی‌های مختلفی دارد، ازجمله، دقت تصویر و روشن نمودن عناصر صورت تمثیلی، صداقت در تشبیه، تنوع در ارائۀ امثال و حذف بخش‌هایی از مثل براساس اعتماد به فهم سریع و صحیح خواننده. امثال قرآن به سه نوع‌اند: 1. امثال مصرّحه، که در قرآن مثل صریح هستند، مانند: «مثل‌الّذین حُمّلوا التوراه ثم لم یحملوها کمثل‌الحمار یحمل اسفارا» (داستان کسانی که [عمل به] تورات بر آنان تکلیف شد سپس آن را رعایت نکردند، همانند چارپایی بر او کتابی چند است) (جمعه، 5)؛ 2. امثال کامنه، که به لفظ تمثیل در آن‌ها اشاره نشده، اما در عین ایجاز به مفاهیم شگفتی دلالت دارند، مانند «ولا تجعل یدک مغلوله الی عُنقک ولا تبسط‌ها کل‌البسط». (و دستت را [از شدت بخل] بر گردنت مبند، و نیز بسیار گشاده‌اش مدار) در مفهوم این که میانه‌روی صحیح‌ترین وجه ممکن است. (اسراء، 29)؛ 3. امثال مرسله، آیاتی که حکم امثال را یافته‌اند، مانند: «الآن حَصْحَصَ الحقّ» (یوسف، 51). (اینک حق آشکار شد). از آثار مهمی که در این مورد نگاشته شده، می‌توان به امثال قرآن از علی‌اصغر حکمت (1333) و امثال القرآن‌الکریمِ ابن یوسف اشاره کرد. 430112