جایزه ادبی پروین اعتصامی
مسابقه‌ای ادبی مختص بانوان که به صورت دوسالانه، توسط نهادهایی چون خانه_کتاب_ایران و بعدتر «بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان» برگزار شده است. این جایزه که نخستین دوره‌اش در سال 1383 برگزار شده در بخش‌های شعر، ادبیات داستانی (شامل داستان بلند و کوتاه)، ادبیات نمایشی (نمایش‌نامه)، پژوهش‌های ادبی، ادبیات کودکان (داستان و شعر) و ترجمه (آثاری ادبی که به فارسی ترجمه شده‌اند) به کتاب‌هایی که طی دوسال قبل از فراخوان مسابقه منتشر شده‌اند اعطا می‌شود. در اساسنامۀ جایزۀ ادبی پروین اعتصامی که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده به چنین اهدافی اشاره شده است: بزرگداشت مقام و شخصیت شاعر نامدار ایران پروین اعتصامی، رشد و اعتلای خلاقیت‌ها و آفرینش‌های ادبی بانوان، ترویج و تقویت زبان فارسی در خارج از کشور، ایجاد پیوند بین ادبیات ملل به ویژه در حوزه جهان اسلام، معرفی چهره‌های شاخص زنان ادیب و پژوهنده و تقدیر از زنان در عرصۀ زبان و ادب فارسی.
در این مسابقه تمامی آثار رسیده در ابتدا توسط یک هیأت سه نفره (در هر بخش) که توسط هیأت علمی انتخاب شده بررسی و با اجماع، 5 اثر (کتاب) در هر حوزه به عنوان نامزد دریافت جایزه انتخاب و در رسانه‌های جمعی معرفی می‌شوند. در مرحلۀ دوم یک هیات انتخاب متشکل از هیأت داوران آن بخش، دبیر علمی یا نمایندۀ وی، و یک نفر از اعضای هیأت علمی کتاب برگزیده را تعیین و به دبیرخانه معرفی می‌کنند. در این مسابقه در هربخش تنها به یک نفر جایزه‌ای که شامل 12 سکۀ بهار آزادی، لوح و تندیس جایزه است تعلق می‌گیرد و در مواردی به اثری که مورد تقدیر قرار گرفته 4 سکه داده می‌شود.
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره اول (1383):
ادبیات داستانی (چنار دالتی: منصوره شریف‌زاده)؛ ادبیات نمایشی (زنان مهتابی، مردان آفتابی: چیستا یثربی)؛ شعر بزرگسال (آثار فرشته_ساری و نغمه رضایی)؛ پژوهش ادبی (۲۰ سال با طنز: رویا صدر)؛ پایان‌نامه (نرجس افشاری)؛ ادبیات كودك و نوجوان (فریبا كلهر، فروزنده خداجو، سوسن طاقدیس، افسانه شعبان‌نژاد و عرفان نظرآهاری).
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره دوم (1385):
ترجمه (بهت و لرزه: اثر املی نوتومب- ترجمه موگه رازانی)؛ پژوهش ادبی (داغ گل سرخ: کتایون_مزداپور- امام حسین (ع) در شعر معاصر عربی: انسیه خزاعی)؛ پایان‌نامه (بررسی و ویرایش و نگارش و نقد آن در فارسی: آتوما فروهی)؛ داستان کودک (قدم یازدهم: سوسن طاقدیس- دو فسقلی: زهره پریرخ- یک نقاشی: اکرم قاسم‌پور)؛ داستان نوجوان (کسی که موهایم را شانه زد: مژگان کلهر- خانواده آقای چرخشی: طاهره ایبد- عکس چندم بابام: عذرا جوزدانی).
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره سوم (1387):
پژوهش ادبی (از این باغ شرقی: پروین سلاجقه- نظریه ادبیات، متن‌هایی از فرمالیستهای روس: ترجمه عاطفه طاهایی- شرفنامه منیری: حکیمه دبیران- تذکره‌الشعرا: فاطمه علاقه)؛ پایان‌نامه‌های ادبی (مدرنیسم و پسامدرنیسم در ادبیات داستانی معاصر فارسی: منصوره تدینی)؛ شعر (پیانو: مریم جعفری آذرمانی- به وقت البرز: مهرنوش_قربانعلی- گزیده شعر معاصر ایران: ترجمه فریبا گورگین)؛ داستان (فصل آخر- گیتا_گرکانی)؛ ادبیات نمایشی (مردی برای تمام فصول: اثر رابرت بولت- ترجمه فرزانه طاهری)؛ داستان کودک (365 قصه برای شبهای سال: مژگان شیخی-به سوی زندگی: اثر ماری سابلین روژه- مترجم نیلوفر باقرزاده اکبری)؛ داستان نوجوان (خانوم کوچیک: سهیلا علوی‌زاده- با کفشهای دیگران راه برو: اثر شارون کریچ- مترجم: کیوان عبیدی آشتیانی)؛ شعر کودک (کفشای پولکی: شکوه قاسم‌نیا- آی زنگوله آی زنگوله: افسانه شعبان‌نژاد)؛ شعر نوجوان (دلم برای تو تنگ است: آتوسا صالحی- ستاره‌ات گم شد: کبرا بابایی).
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره چهارم (1389):
شعر ترجمه (در آئینه رود- شعرهای محمدرضا_شفیعی_کدکنی به ترجمه و نقاشی پری آزرم معتمدی)؛ شعر سنتی (حالا تو: فریبا یوسفی- شاید مرا دوباره به خاطر بیاوری: مژگان عباسلو)؛ شعر نو (خاطرات بی‌تاویل: شراره کامرانی- سیب حوا: سودابه امینی)؛ شعر کودک (سفید، سیاه، راه راه: شکوه قاسم‌نیا)؛ شعر نوجوان (برسد به دست تو ای پادشاه جهان: مهدیه نظری)؛ داستان بلند (عشق آبی: مریم مقانی)؛ ترجمه داستان نوجوان (چشم بهشتی: نوشته دیوید آلموند، ترجمه نسرین وکیلی- خفاش کوچولو: نوشته کنت اپل، ترجمه ملیحه محمدی)؛ پژوهش ادبی (تخیل مکالمه‌ای: نوشته میخاییل_باختین، ترجمه رویا پورآذر)؛ پایان‌نامه (تحلیل و مقایسه اشعار برجسته عاشورایی فارسی و عربی: نرگس انصاری)؛ شعر کودک (گنجشک پر، جوراب پر: مریم هاشم‌پور- نی نی: بنفشه رسولیان بروجنی)؛ داستان کودک (خداحافظ راکون پیر: نوشته و تصویرگری کلر ژوبرت- خانم غوله به عروسی می‌رود: نوشته سرور کتبی- زرد و صورتی: نوشته ویلیام استیگ، ترجمه کلر ژوبرت- ماجراهای پیازچه: نوشته جانی روداری، ترجمه مرضیه شجاعی دیندار لو)؛ داستان نوجوان (طعم تلخ خرما: مهناز فتاحی)؛ شعر نوجوان (من' آدم آهنی شدم: کبرا بابایی).
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره پنجم (1391):
شعر (جمهوری غزل: سیده فاطمه موسوی- آتش‌نوشته‌های مداد شمعی: راهله معماریان)؛ ادبیات داستانی (شهریور هزار و سیصد و نمی‌دانم چند: طلا نژادحسن- رؤیای مادرم: تألیف آلیس_مونرو، ترجمه ترانه_علیدوستی)؛ ادبیات نمایشی (دختران باغهای قالی: هنگامه مفید- فردریک یا تئاتر بولوار: تألیف اریک امانوئل اشمیت، ترجمه شهلا حائری)؛ پژوهش ادبی (نظریه و نقد پسا استعماری: آزاده شاهمیری- محک خسروی: تألیف میرزا خسرو بیگ گرجی، تصحیح فائزه زهرا میرزا)؛ پایان‌نامه (تحلیل ادبی نگاره‌های شاهنامه: فاطمه ماهوان)؛ شعر کودک (فقط یک بستنی قیفی: الهام حسینی زاوه- میو میو تشکر: مریم هاشم‌پور)؛ شعر نوجوان (دفتر گل باز شد: مریم زندی- برو جلو بوق نزن: فاطمه کاوندی)؛ داستان کودک (مجموعه کتابهای نارنجی: 52 قصه برای 52 هفته سال- فریبا کلهر، فروزنده خداجو و سرور کتبی)؛ داستان نوجوان (بازگشت هرداد: فریبا کلهر)؛ داستان ترجمه کودک و نوجوان (سیاه قلب: کورنلیا فونکه، ترجمه کتایون سلطانی).
در این دوره از دکتر امیربانو_کریمی به عنوان پیش‌کسوت برتر تقدیر شد.
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره ششم (1393):
داستان بزرگسال (هزارگره: مریم فردوسی)؛ شعر بزرگسال (جاری‌تر از ونیز: پونه نیکویی- سکوت گفتنی: سودابه مهیجی)؛ داستان کودک و نوجوان (بهتر از شکلات مجانی: سودابه فرضی‌پور- من و عجیب و غریب: فروزنده خداجو) شعر کودک و نوجوان (هم روزنامه هم کلوچه: مریم هاشم‌پور)؛ ترجمه (قطار شبانه لیسبون: مترجم مهشید میرمعزی- وداع با ملکه: مترجم سعیده بوغیری)؛ پژوهش ادبی (حرکت تئاتر به سمت شعر: طلایه رویایی- کارکرد ابهام در فرایند خوانش متن: فروغ صهبا)؛ ادبیات نمایشی (اینگرید برگمن با بوی قورمه سبزی: هاله مشتاقی‌نیا).
بعد از چهاردوره برگزاری جایزه توسط خانه کتاب ایران، از این دوره بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان عهده‌دار برگزاری مسابقه شد.
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره هفتم (1395):
ادبیات نمایشی (تاج‌ماه: فریده فرجام- مرده‌ریگ: تهمینه محمدی)؛ ترجمه (فرهنگ فشرده لغات چینی به انگلیسی: ریحانه وادی‌دار- ذهن من: آتینا محمدی)؛ پژوهش ادبی (تاریخ شعر زنان از آغاز تا سده هشتم هجری: رقیه کراچی)؛ شعر بزرگسال (دایره: مریم جعفری آذرمانی)؛ داستان بزرگسال (خون‌مردگی: الهام فلاح)؛ شعر کودک (پرنده باران: مهدیه نظری).
برگزیدگان و تقدیرشدگان دوره هشتم (1397):
پژوهش ادبی (ادبیات بینافرهنگی نویسندگان برون‌تبار در آلمان: نرجس خدایی- مکتب‌های ادبی جهان: مریم حسینی)؛ شعر (اگر تو بودی امروز شنبه بود: فریبا شادلو)؛ لیلی آذر: اعظم سعادتمند)؛ ادبیات نمایشی (دور از دسترس اطفال نگهداری شود: فرشته فرشاد)؛ داستان بزرگسال (بگذار تروا بسوزد: آناهیتا آروان)؛ شعر کودک و نوجوان (خداحافظی در خیابان پاییز: مریم اسلامی)؛ داستان کودک و نوجوان (شاخ دماغی‌ها: سیده عذرا موسوی).
نیز ← جایزه_های_ادبی
منابع