جزوه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

جُزوه (pamphlet)

نوشتۀ جلدنشدۀ مختصری که برای انتشار اطلاعات یا نظریات استفاده می‌شود. جزوه در اروپای قرن ۱۶ از ابزارهای اصلی ایجاد بحث دربارۀ موضوع‌های مختلف سیاسی، مذهبی و فرهنگی بود و تا پیدایش رسانه‌های گروهی، روش کارآور برای ارتباطات گسترده باقی ماند. نخستین عصر مهم جزوه‌نویسی با جنبش دین‌پیرایی پروتستان[۱] آغاز شد. در این عصر اختراع جدید ماشین چاپ به اصلاح‌طلبان مذهبی نظیر مارتین لوتر[۲] کمک کرد تا اندیشه‌های خود را در جزوه‌هایی به زبان بومی ساده و پُرکِشش برای همه بنویسد. چنین جزوه‌هایی اغلب در شرایط بحث‌انگیز مطرح می‌شدند. جزوه‌نویسی در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ به‌اوج شکوفایی رسید؛ در جنگ داخلی انگلیس و انقلاب‌های امریکا و فرانسه به‌منزلۀ ابزار تحریک سیاسی به‌کار گرفته شد، و از جنبۀ مسالمت‌آمیزتر درپی گسترش اندیشه‌های عصر روشنگری[۳] بود. در عصر جدید، از جزوه جهت تبلیغ محصولات و خدمات، یا مثلاً دادن توصیه‌هایی دربارۀ موضوع‌های بهداشتی و ایمنی استفاده می‌شود. نخستین جزوه‌ها در بریتانیا، همانند قارۀ اروپا، دربارۀ مسائل دینی و مشروطیت بود، که جزوۀ نخستین صدای شیپور در برابر موج هولناک زنان[۴] (۱۵۵۸)، از جان ناکس[۵] اسکاتلندی عضو کلیسای پرسبیتری[۶] از آن جمله است. مجادلات مارپرلیت[۷] در ۱۵۸۹ به جزوه‌نگاری رونق بیشتری بخشید. در این سال، مؤلفانی گمنام با نام مشترک مارتین مارپریلیت[۸] یک‌سری جزوه‌های طنزآمیز در دفاع از باورهای پرسبیتری‌ انتشار دادند. در همین زمان، جزوه‌های اجتماعی رابرت گرین[۹]، نمایش‌نامه‌نویسی که دنیای تبهکاران لندنِ عصر الیزابت و مجادلات مختلف جادوگری به‌ویژه محاکمات لنکشر[۱۰] در ۱۶۱۲ را افشا کرد، انگیزۀ بیشتری برای جزوه‌نگاری فراهم آورد. جزوه‌های سیاسی و خبرنامه‌های منشأ روزنامه‌های امروزی نیز نخستین‌بار در قرن ۱۷ در انگلستان انتشار یافتند و در خلال جنگ داخلی، زمانی که پیوریتن‌های پیش‌گام مانند جان میلتون[۱۱] در جزوه‌ها برای بیان دیدگاه‌هایشان استفاده کردند، به‌سرعت بر شمار جزوه‌ها افزوده شد. در اوایل قرن ۱۸، قرنی که ساموئل جانسون[۱۲] آن را «عصر جزوه» خوانده است، نویسندگانی چون جوزف اَدیسون[۱۳]، ریچارد استیل[۱۴] و جاناتان سویفت[۱۵] جزوه‌های متعددی منتشر کردند. مدتی بعد در همین قرن، انقلاب فرانسه موضوع بحث خشمگینانۀ روشنفکران انگلستان بود، و تأمّلاتی در باب انقلاب در فرانسه[۱۶] (۱۷۹۰)، نوشتۀ ادموند برک[۱۷]، که انتقادی شدید از طغیان بود، با پاسخ تامس پین[۱۸] در کتاب حقوق بشر[۱۹] (۱۷۹۱ـ۹۲) روبه‌رو شد. این اثر که خطاب به طبقۀ کارگر بود، از پرخواننده‌ترین آثار عصر خود به‌شمار می‌رود. جزوه‌نگاری سیاسی در سراسر قرن ۱۹ در بریتانیا، در موضوع‌هایی مانند قانون غلات[۲۰]، خودمختاری (داخلی) ایرلند، و جنگ بوئر[۲۱]ها تداوم یافت. به این همه، ظهور روزنامه‌های ملی بیانگر افول جزوۀ سیاسی بود.



  1. protestant reformation
  2. Martin Luther
  3. Enlightenment
  4. First Blast of the Trumpet Against the Monstrous Regiment of Women
  5. John Knox
  6. Presbyterian
  7. Marprelate Controversy
  8. Martin Marprelate
  9. Robert Greene
  10. Lancashire Trials
  11. John Milton
  12. Samuel Johnson
  13. Joseph Addison
  14. Richard Steele
  15. Jonathan Swift
  16. Reflections on the Revolution in France
  17. Edmond Burke
  18. Thomas Paine
  19. Right of man
  20. Corn Laws
  21. Boer War