خشیت

خَشیت

اصطلاحی قرآنی به‌معنی ترس همراه با احترام. در قرآن هشت‌ مرتبه به‌کار رفته است و مشتقّات آن در آیات متعددی دیده می‌شوند. قرآن خشیت را مخصوص بندگان عالِم و آگاه ذکر کرده است (فاطر، ۲۸)؛ هرچند که در مواردی آن را در معنای خوف نیز به‌کار می‌برد و آثار آن را در عمل و مراقبت‌های مؤمنان نسبت به دستورهای الهی بازمی‌جوید (مؤمنون، ۵۷). قرآن‌پژوهان مسلمان، خشیت را حالتی می‌دانند که به وقت درک عظمت و هیبت خداوند در آدمی ایجاد می‌شود و فقط در کسانی روی می‌دهد که عظمت ذات پاک الهی و مقام کبریای او را دریافته‌اند و لذّت نزدیکی به او را چشیده‌اند. در نظر آنان خشیت گاهی به‌علت فراوانی گناه بندگان ایجاد می‌شود و گاهی به‌دلیل آگاهی از جلال خداوند و هیبت او، که خشیت پیامبران از نوع دوم است. در عرفان اسلامی، ظهور خشیت را نشانۀ صحت معرفت به حضرت حق دانسته و آن را از مراتب «خوف» و قرینۀ محبت می‌دانند که وابسته به علم و آگاهی است. آنان عارفی را که به کمال خشیت رسد طالب فنا دانند و صوفی بی‌بهره از خشیت را فریب‌خورده برشمارند.