خلعت

خلعت
(یا: تشریف) جامه، نشان، عنوان، مقام، منصب یا مزایایی که از جانب شاه و بزرگان به شخص اهدا می‌شود. دادن خلعت از دورۀ کوروش کبیر رواج داشت. به نوشتۀ مقریزی، نخستین کسی که در ایران پس از اسلام، این رسم را معمول کرد هارون‌الّرشید بود که به جعفر بن یحیی برمکی، وزیر خود، خلعت داد. در زمان‌های بعد، به این لباس افتخار، «تشریف» می‌گفتند. گاه شاعران در برابر سرودن شعری، خلعت می‌ستاندند. این رسم تا بدان‌جا پیش رفت که گاه سلطان یا امیر یا خلیفه لباس خود را از تن بیرون می‌آورد و آن را به تن کسی که مورد لطفش بود می‌پوشاند. خلعت‌بخشیدن به‌منزلۀ تفویض قدرت و اختیار به افراد بود. در دورۀ عباسیان و نیز در دوره‌های بعد، ازجمله غزنویان و سلجوقیان، شاهان به وزیران خود خلعت وزارت می‌بخشیدند که لباس رسمی وزیران و خود شامل دستی جامه بود که تمامی لباس‌ها را دربر می‌گرفت؛ ازجمله قبا، عمامه، کمربند، بالاپوشی جبه‌مانند، شلوار و کفش. حاجبان دربار نیز لباسی ویژه داشتند که «خلعت حاجبی» نام داشت و شامل قبا، کلاه، موزه و کمربند بود. حاجب‌الحجاب یا حاجب بزرگ از سوی شاه دستور داشت تا وزیر یا هرکس لایق جامۀ خلعت را به جامه‌خانۀ شاهی ببرد و بر او لباس خلعت بپوشاند. بخشیدن خلعت در همۀ دوره‌ها رایج بود.