زعفرانلو
زَعفَرانلو
از ایلات کُرد چمشگزکلو، شاخۀ کرمانجی، در شمال خراسان، متشکل از طوایف متعدد و معروفی همچون باچلوانلو، بادلانلو، بیچرانلو، پهلوانلو، توپکانلو، جاوکانلو، خلانلو، رشوکانلو، سیفکانلو، شادکانلو، قاچکانلو، قهرمانلو، میلانلو و ورانلو. زعفرانلوها از گروه‌های اصلی تشکیل‌دهندۀ جمعیت قوچان‌اند و در چناران، شیروان و اسفراین نیز سکونت دارند. ایل زعفرانلو از نیم قرن پیش سازمان داخلی خود را ازدست داد و بسیاری از طوایف آن کاملاً یک‌جانشین شدند. تقریباً از اواخر سلطنت شاه‌سلیمان صفوی، ایلات زعفرانلو در قوچان و شادلو در بجنورد پدیدار شدند و حکومت آن نواحی به‌دست خوانین زعفرانلو و شادلو افتاد. اینان از نیمۀ دوم قرن ۱۲ق به ایلخان معروف شدند. محمدحسین‌خان ایلخانی، فرزند سام‌خان، معاصر نادرشاه افشار بود. پسرش، میرگونه‌خان ایلخانی، در اوایل دورۀ قاجاریه به‌دست فرزندش رضاقلی‌خان ( ـ ۱۲۴۹ق) معزول شد و در زندان درگذشت. رضاقلی‌خان ایلخانی، حاکم قوچان، و پسرش شجاع‌الدوله، سام‌خان، از فاتحان مشهد و هرات، از حکام بزرگ خراسان به‌شمار می‌آمدند. امیرحسین‌خان ایلخانی شادلو ( ـ ۱۳۱۱ق) امارت قوچان و ایلخانیگری زعفرانلوها را به اوج قدرت و شهرت رسانید. پسرش، محمدناصرخان شجاع‌الدوله ( ـ ۱۳۳۷ق) و امیرحسن‌خان، فرزند عبدالرضاخان، حکومت‌های کم‌فروغی داشتند. با انقلاب مشروطیت دامنۀ قدرت حکام موروثی قوچان محدود و رشد یک‌جانشینی و افزایش نفوذ و قدرت والیان خراسان و دولت مرکزی و بعضی گروه‌های رقیب، به تضعیف ایلخانان زعفرانلو و خروج آنان از صحنۀ سیاسی و اجتماعی قوچان و خراسان انجامید.