سنگ خروجی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

سنگ‌ خروجی (extrusive rock)

(یا: سنگ آتشفشانی) سنگ آذرینی[۱] که در سطح زمین منجمد می‌شود. به عکس، سنگ‌های آذرین درونی یا نفوذی[۲] زیر سطح زمین منجمد می‌شوند. اغلب سنگ‌های خروجی ریزدانه‌اند، زیرا آن‌قدر سریع متبلور می‌شوند که بلور[۳]ها زمان کافی برای رشد ندارند. سنگ‌های خروجی شامل سنگ‌هایی‌اند که، مانند بازالت[۴]، از گدازه‌[۵]های بیرون‌ریز آتشفشان ساخته شده‌اند. همچنین، برخی از این سنگ‌ها، حاصل از جوش‌خوردن قطعات خاکستر و شیشه‌ای‌اند که براثر فوران آتشفشانی به هوا پرتاب شده و سپس به زمین بازگشته‌اند. بسیاری از سنگ‌های خروجی بازالت‌اند. این سنگ‌ها در پشته‌های اقیانوسی[۶] زمین تشکیل می‌شوند و از گدازه‌هایی به‌وجود می‌آیند که حفره[۷]‌های عظیم حاصل از جدایش صفحات زمین‌ساختی[۸] را پر می‌کنند. آتشفشان‌های انفجاری[۹]، که آذرآوارها[۱۰] را نهشته می‌کنند، عموماً در جایی تشکیل می‌شوند که صفحه‌ای زمین‌ساختی به زیر صفحۀ دیگر رانده ‌شود. آندزیت‌[۱۱] غالباً حاصل از آتشفشان‌های انفجاری است. ماگما[۱۲]هایی که سنگ‌های خروجی آذرآواری را می‌سازند انفجاری‌اند، زیرا گرانرو[۱۳]ند. جزیرۀ مونتسا[۱۴] در هند غربی نمونۀ آتشفشانی انفجاری است که موادی آذرآواری، با ترکیب آندزیتی، به خارج می‌فرستد. ماگمایی که پس از سردشدن سنگ‌های آتشفشانی بلورین[۱۵] یا شیشه‌ای[۱۶] تولید می‌کند گرانروی کمتری دارد و موجب سهولت خروج گدازه‌ها می‌شود. گدازه‌های شبه‌سیال که از آتشفشان‌های جزایر هاوایی[۱۷] جریان می‌یابند گرانروی[۱۸] پایینی دارند و پس از سردشدن، به‌شکل بازالت درمی‌آیند.

 


  1. Igneous rock
  2. intrusive or plutonic rock
  3. crystal
  4. Basalt
  5. Lava
  6. ocean ridges
  7. void
  8. tectonic plates
  9. explosive volcanoes
  10. pyroclastics
  11. andesite
  12. magma
  13. viscous
  14. Montserrat
  15. crystalline
  16. glassy
  17. Hawaiian Islands
  18. viscosity