شبانکاره
شبانکاره
(یا: آل فضلویه؛ شوانکاره) ناحیه‌ای در بخش شرقی ولایت فارس، میان فارس و کرمان و خلیج فارس که به نام طایفه‌ای از کردان ساکن در آن‌جا، شبانکاره خوانده شده است. مرکزش شهر ایگ یا ایج بوده و نواحی دارابگرد، نیریز، پرگ، اصطهبانات، تارم، خیره، کرم، رونیز، و لار را در برداشته است. از میانۀ قرن ۵ق، در این ناحیه حکامی بر سر کار آمدند که به ملوک شبانکاره یا امرای ایگ آوازه دارند و این ملوک نسب خود را به اردشیر بابکان و منوچهر، پادشاه افسانه‌ای پیشدادی، می‌رساندند. در آن روزگار کردان شبانکاره از پنج طایفۀ مهم به نام‌های اسماعیلیان، کرزوبیان، شکانیان، مسعودیان، و رامانیان تشکیل می‌شدند. رامانیان مهم‌ترین اقوام شبانکاره بودند و نظام‌الدین فضل‌الله بن علی بن حسن، مشهور به فضلویه ابن حسنویه، برجسته‌ترین امیر شبانکاره، از آن طایفه بود. در روزگار سلجوقیان و تسلط اتابکان بر فارس، قدرت کردان شبانکاره روز‌به‌روز فزونی گرفت، تا این‌که در ۴۴۸ق فضلویه بر ملک منصور فولادستون، پادشاه دودمان بویهی کرمان (۴۴۰ـ۴۴۸ق) شورید و فارس را تصرف کرد. وی جشناباد (گشناباد) را پایتخت خود برگزید و هر بخش از ولایت فارس را به امیری از امرای شبانکاره داد و در ۴۴۸ق دولتی محلی بنیاد کرد که به ملوک شبانکاره شهرت یافت. فضلویه در ۴۵۵ق از ملک قاورد، پادشاه سلجوقی کرمان (۴۳۳ـ۴۶۵/۴۶۶ق)، شکست یافت و پس از چندی، چون از فرمان سلجوقیان سرباز زد، در ۴۶۴ق به فرمان خواجه نظام‌الملک طوسی، وزیر الپ ارسلان سلجوقی، به‌قتل رسید. از آن پس ملوک شبانکاره، از یک‌سو با حکام فارس و از سوی دیگر با فرمانروایان کرمان، درگیر بودند، چنان‌که نظام‌الدین یحیی بن فضلویه و پسرانش بارها با اتابک جلال‌الدین چاولی که به فرمان محمد سلجوقی به حکومت فارس منصوب شده بود، زدوخوردهایی کردند. افزون بر این، چون دولت اتابکان فارس در ۵۴۳ق به‌دست سنقر بن مودود بنیاد گذارده شد، ملوک شبانکاره از مغرب با قلمرو این اتابکان همسایه شدند و از همان سال، درگیری میان ایشان آغاز شد. در دورۀ استیلای غز بر کرمان و زوال دولت سلجوقیان کرمان، امرای شبانکاره بار دیگر در فارس و کرمان قدرت یافتند، تا این‌که سپاهیان مغول در ۶۵۸ق به شبانکاره یورش بردند و آن‌جا را تصرف کردند. از آن پس ملوک شبانکاره فرمان‌گزار مغولان شدند و فرمانروایی ایشان تا پایان پادشاهی ابوسعید بهادرخان ایلخانی همچنان پابرجا بود. درپی آن، اراضی زیر نفوذ ملوک شبانکاره ضمیمۀ قلمرو اینجویان شد و سرانجام در حدود ۷۵۶ق دولت ایشان به‌دست آل مظفر منقرض شد.