شمس و طغرا
شَمْس و طُغْرا
نخستین رمان تاریخی ایران، در ۱۲۸۷، از محمدباقر میرزا خسروی. نویسنده این اثر را در سه جلد نوشت و در آن، حکومت مغول‌ها را در فارس تصویر کرد. هرچند با نثری ادیبانه و رمانتیک به بعضی وقایع تاریخی و مطالب جغرافیایی پرداخت، اما عمدتاً کوشید تا داستان عاشقانه و پرحادثه‌ای پدید آورد. شمس، نجیب‌زادۀ وطن‌پرست، طغرا دختر سرکردۀ مغولان را از خانه‌ای آتش‌گرفته، می‌رهاند و عاشق او می‌شود. بقیۀ داستان به شرح تلاش‌های شمس در رفع موانع شرعی و قانونی، برای رسیدن به وصال معشوق می‌گذرد. جلد دوم، توصیفی از عشق‌ورزی با ماری ونیزی و ملکه اَبش‌خاتون است. جلد سوم، داستان عشق طغرل ـ پسر شمس ـ به هما است که ارتباط مستقیمی با دو جلدِ دیگر ندارد.