صنیع الملک
صَنیع‌الملک (ح ۱۲۲۹ـ ح ۱۲۸۳ق)
| صَنیع‌الملک | |
|---|---|
| زادروز |
ح ۱۲۲۹ق |
| درگذشت | ح ۱۲۸۳ق |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | نقاش |
| شغل و تخصص های دیگر | تصویرگر و چاپگر |
| لقب | ملقب به صنیع‌الملک از سوی ناصرالدین‌شاه |
| آثار | سلام نوروزی؛ مصوّرسازی یک نسخۀ خطی هزارویک شب با 1134 برگ مصوّر؛ پنج تصویر از کتاب شیرین و فرهاد (کتابخانۀ موزۀ گلستان)؛ تصویر ناصرالدین‌شاه نشسته بر صندلی (1276ق، کتابخانۀ ملی) |
| گروه مقاله | نگارگری و مجسمه‌سازی ایران |
| جوایز و افتخارات | پیشگام هنر گرافیک در ایران |
(نام اصلی: ابوالحسن غفاری (ابوالحسن ثانی)) نقاش، تصویرگر و چاپگر ایرانی. پیشگام هنر گرافیک در ایران به‌شمار می‌رود. آثارش پلی است بین پیکرنگاری درباری و نقاشی کمال‌الملک. از نقاشان عهد ناصری بود، و در آن‌زمان اولین هنرکده (مجمع دارالصنایع) را در ایران بنیاد نهاد. در آثارش هنر تصویری ایران را با هنر کلاسیک اروپایی درآمیخت. ابوالحسن غفاری از خانواۀ هنرمندِ غفاری کاشانی بود، و از کودکی با نقاشی آشنایی داشت. به تهران آمد و نزد مهرعلی هنر آموخت. به‌سبب تابلوی رنگ‌وروغنی ماهرانه‌اش در زمان سلطنت محمّدشاه به دربار راه یافت (از ۱۲۵۸ق). چندی بعد به‌دستور ناصرالدین‌شاه به ایتالیا رهسپار شد (ح ۱۲۵۸ق)؛ در آن‌جا با فن چاپ آشنا شد، و در موزه‌های فلورانس و رم به رونگاری از آثار بزرگان هنر غرب، ازجمله رافائل و تیسین، پرداخت. ابوالحسن در آثار آغازینش به شبیه‌پردازی با روش‌پرداز گرایش داشت، لیکن پس از سفر به ایتالیا و رونگاری از آثار هنرمندان غربی، در شیوۀ خود تغییراتی به‌وجود آورد، ازجمله افزودن سایه‌روشن، رنگ‌آمیزی به‌شیوۀ غربی، و رعایت اصول طبیعت‌پردازیِ اروپایی. با تأسیس هنرستان پس از بازگشت به ایران، آموخته‌هایش را به نسل‌های بعد انتقال داد. در چهره‌سازی بسیار مهارت داشت و شبیه‌سازی را به‌خوبی می‌دانست، و در آثارش به بازنمایی حالات واقعی افراد می‌پرداخت. با این‌حال رعایت‌نکردن دقیق اصول ژرفانمایی غربی در برخی از آثارش، از گرایش وی به سنّت هنر ایرانی نشان دارد. ناصرالدین‌شاه در ۱۲۶۷ق مقام «نقاشباشی» را به ابوالحسن اعطا کرد، و در ۱۲۷۷ق، مسئولیت «روزنامۀ دولت علیّه ایران» را به او واگذارد؛ ابوالحسن در هر شماره تصاویری از رجال و شخصیت‌های مملکتی، و برخی وقایع روز را تصویر می‌کرد. سرانجام از سوی ناصرالدین‌شاه به صنیع‌الملک ملقب گردید و اجازه یافت هنرستان نقاشی و چاپ را در ۱۲۷۸ق افتتاح کند. در سال‌های پایانی عمر، علاوه‌بر آموزش، متصدی کلیۀ امور چاپخانه‌های ایران شد. ازجمله آثارش عبارت‌اند از سلام نوروزی، دربرگیرندۀ تصویر شاه و ۸۰ تن از شخصیت‌های درباری (۱۲۷۰ق، به سفارش صدراعظم وقت، آقاخان نوری)؛ مصوّرسازی یک نسخۀ خطی هزارویک شب با ۱۱۳۴ برگ مصوّر (برخی از تصاویر این کتاب توسط شاگردان وی به‌تصویر درآمده‌اند)؛ پنج تصویر از کتاب شیرین و فرهاد (کتابخانۀ موزۀ گلستان)؛ تصویر ناصرالدین‌شاه نشسته بر صندلی (۱۲۷۶ق، کتابخانۀ ملی)؛ و زنی زیبارو و جوان که بر متکایی تکیه زده (۱۲۶۷ق)، نیز نشان فرمان همایون (۱۲۷۷ق).