قبض و بسط
قَبض و بَسط
بسط در لغت به معنی فراخی و وسعت، در مقابل قبض به معنی تنگی و گرفتگی است. در اصطلاح عرفا، به گشادگی‌هایی (بسط) که سالک از یک‌سو، و گرفتاری‌هایی روحی (قبض) که از سوی دیگر، در مسیر راه کمال با آن روبه‌رو است، اطلاق می‌شود. این حالت برای سالک مبتدی، خوف و رجاء و برای سالکی که در میانۀ راه است، قبض و بسط و برای آن‌که در انتهای راه کمال است، هیبت و انس نام گرفته است. حالت قبض و بسط ارادی نیست. از خواصّ حالت بسط داشتن جنبش و حرکت و روی خندان و نشست‌وبرخاست با دیگران است. عبدالقاهر سهروردی معتقد است قبض و بسط ازجمله احوال شریف‌اند و مشایخ در کلام خود صرفاً اشاره‌ای به آن می‌کنند و از حقیقت این دو حال سخن نمی‌گویند.