قصاص

قِصاص

(در لغت به‌معنی مجازات) اصطلاحی در فقه، استیفای اثر جنایات قتل، قطع عضو، ضرب و جرح. قصاص نفس: قتل عمد موجب قصاص نفس است و دیه در آن نیست. قتلی عمد است که با قصد قتل با وسیلۀ کشنده، ولو آن وسیله به‌ندرت عامل قتل باشد و یا بدون قصد، اما با وسیلۀ غالباً کشنده اتفاق افتاده باشد و در این، بین مباشرت و تسبیب فرقی نیست؛ مثلاً اگر کسی، با هل‌دادن فردی دیگر را به آتش اندازد و سبب قتل شود، قتل عمد محسوب می‌شود. قصاص نفس شرایطی دارد که در منابع فقهی ذکر شده است. به نظر برخی فقیهان زن حامله قصاص نفس نمی‌شود. برخی معتقدند مبادرت به قصاص جایز نیست و ولیّ دَم رأساً نمی‌تواند اقدام به قصاص کند و باید اذن حاکم فراهم باشد. قصاص مادون نفس: دربارۀ جنایت عمدی (به همان معنای عمد که در قصاص نفس گفته شد) در مورد اعضا، ضرب و جرح نیز همه شرایط قصاص نفس وجود دارد و باید از حیث محل عضو نیز در قصاص، تساوی رعایت شود. مثلاً دست راست را در برابر دست راست؛ البته اگر جانی دست راست نداشت می‌توان دست چپ را قطع کرد و اگر آن را هم نداشت باید با پای جانی قصاص کرد. در برخی جراحت‌ها باید در قصاص رعایت مساوات در طول، عرض و عمق بشود. در برخی جراحت‌ها رعایت عمق لازم نیست. برخی از جراحت‌ها نیز اساساً قصاص‌بردار نیست. شکستن عضو هم قصاص نمی‌شود.