لبنان
لُبنان (Lebanon)
موقعیت. جمهوری لبنان در آسیای غربی و در ساحل شرقی دریای مدیترانه جا دارد. این کشور از شمال و شرق به سوریه، از جنوب به سرزمین‌های اشغالی قدس، و از غرب به دریای مدیترانه محدود می‌شود. مساحت آن ۱۰,۴۰۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن شهر بیروت است.
سیمای طبیعی. کشور کوچک لبنان، که درازای آن از شمال به جنوب ۲۱۷ کیلومتر و حداکثر پهنای آن ۸۰ کیلومتر است، سرزمینی کوهستانی است. کوه‌های این کشور، که از شمال شرقی به‌سوی جنوب غربی و به موازات خط ساحلی دریای مدیترانه کشیده شده‌اند، استخوان‌بندی آن را تشکیل می‌دهند. دامنۀ غربی کوه‌های مزبور با شیب تند به نوار ساحلی باریک دریای مدیترانه و دامنه‌های شرقی آن به درّۀ حاصل‌خیز بقاع (البقاع) منتهی می‌شود. کوه‌های لبنان از قلّه‌های متعددی تشکیل شده که رو‌به جنوب غربی از ارتفاع آن‌ها کاسته می‌شود و بلندترین نقطۀ کشور، کوه قُرنه‌السودا با ارتفاع ۳,۰۸۸ متر، در شمال آن جا دارد. درّۀ بقاع، که به موازات رشته‌کوه‌های اصلی قرار دارد، در واقع بخشی از درّۀ کافت بزرگ[۱] است و دیوارۀ شرقی آن به کوه‌های جبل‌الشرقی می‌پیوندد. کوه‌های مزبور کشور لبنان را از سوریه جدا می‌کند و بلندترین نقطۀ آن، کوه هرمون(حرمون) با ارتفاع ۲,۸۱۴ متر، در انتهای جنوبی و روی خط مرز سوریه قرار دارد. دو رودخانۀ مهم لبنان، شامل لیتانی، با درازای ۱۴۵ کیلومتر، و اورونتس[۲] (یا نهرالعاصی) در درّۀ بقاع جریان دارند. و رودخانه‌های دامنۀ غربی، کلاً کوتاه و پرشیب‌اند. این کشور به شش استان و یک بخش شهری (پایتخت) تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از بیروت، طرابلس، زهله[۳]، صیدون[۴]، و نبطیه. اقلیم لبنان مدیترانه‌ای است. تابستان‌های آن گرم و خشک و طولانی و زمستان‌هایش خنک و مرطوب و نسبتاً کوتاه است. نواحی ساحلی این کشور بسیار مرطوب و بارندگی‌های آن به ماه‌های زمستان منحصر است و ارتفاعات آن اغلب از برف پوشیده می‌شود (نام لبنان از واژۀ سامی قدیمی لَبَن به‌معنای سفید اقتباس شده است که به کوه‌های پوشیده از برف اشاره دارد). میانگین دمای شهر بیروت در دی‌ماه سیزده درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۷ درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۸۹۳ میلی‌متر است. جنگل‌زدایی و قطع درختان که روند سالانۀ آن به هشت درصد و حجم چوب‌های آن به ۴۱۲هزار متر مکعب می‌رسد، محیط زیست لبنان را به‌شدت تهدید می‌کند، به‌گونه‌ای که وسعت جنگل‌های کشور، که در ۱۹۹۰ به ۷۸هزار هکتار بالغ می‌شد، در سال ۲۰۰۰ به ۴۰هزار هکتار تقلیل یافته است. درختان سدر، که نماد ملی این کشورند و ارتفاعات شمالی را مستور کرده‌اند، زیر نظارت شدید دولت قرار دارند و پستان‌داران کوچکی مانند گربۀ وحشی، سمور، خارپشت، سنجاب، خرگوش، و امثال آن، حیات وحش این کشور را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد. لبنان طی سال‌های جنگ از‌نظر اقتصادی به‌شدت آسیب دیده است. این کشور، که زمانی به سوئیس خاورمیانه موسوم بود، موقعیت اقتصادی خود را از‌دست داده است؛ بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ نیز، نمایندگی‌های خود را در کشور مذکور تعطیل و اقتصاد بیمار آن را به حال خود رها کرده‌اند. در حال حاضر کشاورزی عمدتاً به نواحی ساحلی دریای مدیترانه منحصر است و از ۱۸۰هزار هکتار اراضی زیر کشت سابق فقط حدود ۱۰۰هزار هکتار به زیر کشت رفته است. گندم، چغندرقند، سیب‌زمینی، انگور، مرکبات، صیفی‌جات، سیب، موز، زیتون و محصولات جالیزی مهم‌ترین فرآورده‌های آن را تشکیل می‌دهند. گوسفند، گاو، بز، خوک و ماکیان نیز محصولات دامی آن را تأمین می‌کنند.
حکومت و سیاست. نوع حکومت لبنان جمهوری چندحزبی با یک نهاد قانون‌گذاری است. مجلس ملی لبنان ۱۲۸ عضو دارد که مردم آنان را برای چهار سال انتخاب می‌کنند. دورۀ ریاست‌جمهوری این کشور شش سال است و رئیس‌جمهور را مجلس ملی انتخاب می‌کند. رهبر حزب حائز اکثریت نیز سِمت نخست‌وزیری و تشکیل هیئت دولت را برعهده دارد.
مردم و تاریخ. جمعیت لبنان حدود ۴,۲۲۸,۰۰۰ نفر (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن ۴۰۶.۵ نفر در کیلومتر مربع است. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۵ درصد است و لبنانی‌ها ۸۳ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۵۳ درصد از مردم این کشور مسلمان و ۸۵ درصد از آنان شهرنشین‌اند. زبان رسمی لبنان عربی و فرانسه است. لبنان را فنیقی‌ها در حدود ۳۰۰۰پ‌م مسکونی کردند. از ۳۵۶ تا ۳۲۳پ‌م در تصرف اسکندر مقدونی بود و در قرن اول م ضمیمۀ امپراتوری روم شد. گروهی از مسیحیان سوری با نام مارونی‌ها در آغاز قرن ۷م در نواحی شمالی لبنان امروزی ساکن شدند و دروزی۵ها و شیعیان امامیه نواحی جنوبی کشور را برای سکونت برگزیدند و مسلمانان سنّی نیز نواحی ساحلی را برای زندگی انتخاب کردند. لبنان در قرن ۱۱م به اشغال صلیبیون مسیحی درآمد، سپس ضمیمۀ امپراتوری مملوک مصر و سوریه شد و در ۱۵۱۶ به تصرف امپراتوری عثمانی درآمد. اختلاف میان مارونی‌های شمال و دروزی‌های جنوب به جنگ داخلی ۱۸۴۰ انجامید؛ فرانسوی‌ها، که از مسیحیان مارونی حمایت می‌کردند، عملاً در امور لبنان دخالت کردند و در ۱۸۶۲ سلطان عثمانی را وادار نمودند که به لبنان خودمختاری داخلی اعطا کند و در ضمن تحت‌الحمایگی لبنان از فرانسه را بپذیرد. در پایان جنگ جهانی اول، تحت‌الحمایگی سوریه و لبنان از فرانسه به‌رسمیت شناخته شد و در جنگ جهانی دوم و پس از سقوط دولت فرانسه به تصرف انگلستان و فرانسۀ آزاد درآمد. این کشور در ۲۲ نوامبر ۱۹۴۳ به استقلال کامل رسید و بشارةالخوری نخستین رئیس‌جمهور لبنان شد. اختلافات قومی، و قرارگرفتن لبنان در منطقۀ ناآرام و پرآشوب خاورمیانه، و تجاوزات اسرائیل شرایط ناگواری را بر لبنان تحمیل کرده که موجب جنگ‌های ناخواسته و بی‌ثباتی سیاسی این کشور شده است.