معروفیه
مَعروفیّه
(یا: اُمُّ‌السَّلاسل؛ جامع‌السلاسل) بزرگ‌ترین سلسلۀ صوفیه در تاریخ تصوّف اسلامی، منسوب به معروف کَرْخی. برخی گویند معروف به محضر حضرت امام رضا (ع) باریافته و هدایت از دست ایشان گرفته است. از سلسلۀ معروفیه و چهارده سلسلۀ بزرگ منشعب شده از آن است. ۱. سهروردیه؛ ۲. مولویه؛ ۳. نوربخشیه؛ ۴. صفویه؛ ۵. نعمةاللهیّه؛ ۶. ذهبیۀ کبرویه؛ ۷. ذهبیۀ اغتشاشیه؛ ۸. بکتاشیه؛ ۹. رفاعیه؛ ۱۰. نقشبندیه؛ ۱۱. جمالیه؛ ۱۲. قونویه؛ ۱۳. قادریه؛ ۱۴. پیر حاجاتیّه. گذشته از صحّت انتسابِ تمامی این فرقه‌ها به سلسلۀ معروفیه، نکتۀ درخور تأمل، سیر تغییر اندیشه درمیان انشعابات این سلسله است. چه، باگذشت زمان، توجّه این سلسله‌ها به دو بعدِ سلوک عملی و لطایف ذوقیِ صوفیانه، تغییرات معتنابهی یافت. از یک‌سو، سلسلۀ قونویّه منسوب به صدرالدین قونوی سلسله‌ای است علمی و ذوقی، و از دیگرسو، سلسلۀ قادریّه گرایشی است عمل‌گرا و ریاضت‌طلب (← ریاضت)، با کم‌ترین توجّه به معارفِ ذوقی و حکمی، از این‌رو شاید در این نگره، بتوان این دو سلسله را دو سویِ حرکت سلسلۀ معروفیه در تاریخ دانست. امروزه، فرقۀ مستقلی به‌نام معروفیه وجود ندارد، و کرسی‌نامه‌های متّصل به معروف کرخی، از طریق مشایخ این چهارده سلسله، به او اتّصال می‌یابد. مهم‌ترینِ این سلسله‌ها، ذیل مدخل‌های خاص، در این دایرة‌المعارف معرفی شده‌اند.