منظومه خورشیدی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

منظومۀ خورشیدی (Solar System)

38439600.jpg

ستارۀ خورشید و همۀ اجسام مدارپیمای آن، شامل ۹ سیاره: عُطارِد[۱]، زهره[۲]، زمین[۳]، مریخ[۴]، مشتری[۵]، زحل[۶]، اورانوس[۷]، نپتون[۸]، و پلوتو[۹]، قمرهایشان، و اجسام کوچک‌تری مانند سیارک‌[۱۰]ها و دنباله‌دار[۱۱]ها. خورشید دربردارندۀ ۹۹.۸۶ درصد جرم منظومۀ خورشیدی است. سیاره‌ها در مسیرهایی بیضی‌شکل بر گرد خورشید، و در جهت چرخش وضعي آن مدار ‌پیمایی می‌کنند. سیاره‌های نزدیک‌تر به خورشید زمان‌های مداری[۱۲] کوتاه‌تری نسبت به سیاره‌های دورتر دارند، زیرا فاصلۀ کمتری را در هر مدار طی می‌کنند. سیاره‌های درونی[۱۳] (عُطارِد، زهره، زمین، و مریخ) سطوحی جامد و سنگی دارند و دورۀ تناوب چرخش محوری‌شان به‌نسبت کوتاه است: عُطارد در هر ۵۹ روز یک دور می‌چرخد، زهره در هر ۲۴۳ روز، زمین در هر ۲۴ ساعت، و مریخ در هر ۲۴.۵ ساعت. تعداد قمرهای طبیعی سیاره‌های درونی بسیار کم، و قطرشان کمتر از ۱۳هزار کیلومتر است. زهره را می‌توان با چشم غیرمسلح دید، این ستاره شامگاهان به‌‌صورت درخشان‌ترین «اختر» آسمان نمایان می‌شود. در مقابل، سیاره‌های بیرونی[۱۴] (مشتری، زحل، اورانوس، نپتون، و پلوتو)، به‌‌استثنای پلوتو، جوّهای گازی چگال‌تری دارند که عمدتاً از هیدروژن و هلیوم۱۵ تشکیل شده است و دورۀ چرخششان سریع است: مشتری هر ۱۰ ساعت یک‌دور می‌چرخد، زحل نزدیک به هر ۱۰.۵ ساعت، و اورانوس هر ۱۱ ساعت. قمرهای سیاره‌های بسیار زیاد است: مشتری و زحل در فاصلۀ بین‌ خود بیش از ۳۰ قمر، و اورانوس [۱۵] قمر دارد. اورانوس، نپتون و پلوتو با تلسکوپ کشف شدند. منظومۀ خورشیدی همۀ نشانه‌های سامانه‌ای کاملاً یگانه را در خود دارد و اعضای آن منشأ مشترک و تحولات مشترکی دارند. این منظومه در مکانی منزوی در فضا قرار دارد. همۀ سیاره‌های آن در مدارهایی تقریباً دایره‌ای و هم‌صفحه به دور خورشید در گردش‌اند و چرخش آن‌ها با چرخش خورشید هم‌جهت است. از این گذشته، این الگو به‌طور همسان در منظومۀ قمرهای مشتری، زحل، و اورانوس نیز دنبال می‌شود. تصور می‌شود منظومۀ خورشیدی حدود ۴.۶ میلیارد سال پیش از ابر گاز و غباری در فضا تشکیل شده باشد.

 


منظومة خورشیدی: داده‌های آماری
نام فاصله *(AU) شعاع زمین=1 جرم زمین=1 دورة چرخش (روز زمینی)** تعداد قمر میل مدار نسبت به دایرۀ‌البروج (درجه) خروج از مركز مداری میل استوا به مدار (درجه) چگالی (g/cm3)
خورشید 0 109 332800 36-25 ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ 1/41
عُطارِد 0/39 0/38 0/05 58/8 0 7 0/2056 0/1 5/43
زهره 0/72 0/98 0/98 244 0 3/394 0/0068 177/4 5/25
زمین 1 1 1 1 1 0 0/0167 23/45 5/52
مریخ 1/5 0/53 0/11 1/029 2 1/85 0/0934 25/19 3/95
مشتری 5/2 11 318 0/411 39 1/308 0/0483 3/12 1/33
زحل 9/5 9 95 0/428 30 2/488 0/056 26/73 0/69
اورانوس 19/2 4 14/5 0/427 21 0/744 0/0461 97/86 1/29
نپتون 30/1 4 17 0/802 8 1/774 0/0097 25/96 1/64
پلوتون 39/5 0/18 0/002 0/297 1 17/15 0/2482 119/6 2/03
*AU یا یكای اخترشناختی، میانگین فاصلة زمین تا خورشید و برابر 149.597.870 كیلومتر است.                  
** دورة چرخش در سطح خورشید، از حدود 25 روز در استوا تا 36 روز در قطب‌های آن متغیر است.                  
در ژرفای زیر منطقة همرفتی، همه‌ چیز در ظاهر با دورة تقریبی 27 روز در چرخش است.                  


  1. Mercury
  2. Venus
  3. Earth
  4. Mars
  5. Jupiter
  6. Saturn
  7. Uranus
  8. Neptune
  9. Pluto
  10. asteroid
  11. comet
  12. orbital time
  13. inner planets
  14. outer planets
  15. helium