نقطه داغ

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

نقطۀ داغ (hot spot)
ناحیه‌ای نسبتاً وسیع، با آتشفشان‌خیزی مداوم. لزوماً با جزیرۀ قوسی[۱] و مرکز گسترش بستر اقیانوسی[۲] همبسته نیست، اگرچه ممکن است بر آن منطبق باشد. نقاط داغ هم در قاره‌ها و هم در اقیانوس‌ها یافت می‌شوند و بیشتر در داخل صفحات سنگ‌سپهری[۳]اند تا در حواشی آن‌ها. برخی از این نقاط عبارت‌اند از هاوایی[۴]، ایسلند، و یلوستون[۵]. تصور می‌شود نقاط داغ سطح‌های آشکارشدۀ زبانه[۶]های ایستای گوشتۀ‌[۷] داغ‌اند که پیوسته از اعماق نامشخصی در داخل گوشته، احتمالاً از مرز بین هسته و گوشته، به‌سمت بالا حرکت می‌کنند. شیمی تفصیلی[۸] سنگ‌های آتشفشانی نقاط داغ به‌وضوح با سنگ‌های آتشفشانی پشته‌[۹]ها و سنگ‌های آتشفشانی کمانی[۱۰] تفاوت دارد. نقاط داغ فعالیت‌های آتشفشانی گسترده‌ای را در صفحات زمین‌ساختی[۱۱]، و نه در صفحات حاشیه‌ای[۱۲]، ایجاد می‌کنند. آتشفشان‌خیزی[۱۳] نقطۀ داغ عوارض منحصربه‌فردی در پارک ملی یلوستون[۱۴]، در وایومینگ[۱۵] امریکا، ایجاد کرده است. نقطۀ داغ مشابهی که ایسلند را بر بالای پشتۀ میان اقیانوس اطلس در اقیانوس اطلس شمالی ساخته است، در گذشته، قبل از آن‌که این ناحیه براثر شکاف اقیانوس اطلس کافته شود، سنگ‌های آتشفشانی حجیمی در جزیرۀ اسکی[۱۶] اسکاتلند به‌وجود آورده است. رشته‌کوه‌های آتشفشانی دریایی[۱۷] حرکت صفحات زمین‌ساخت را حین عبور از روی نقاط داغ نشان می‌دهند. درست در بالای یک نقطۀ داغ، روی پوستۀ اقیانوسی[۱۸]، یک آتشفشان تشکیل می‌شود. سپس، این آتشفشان با حرکت صفحات زمین‌ساخت جابه‌جا و غیرفعال می‌شود و بار دیگر آتشفشان‌ جدیدی در کنار آن، و در بالای این منطقۀ داغ تشکیل می‌شود. نتیجۀ این فرآیند، یک آتشفشان فعال و زنجیره‌ای از آتشفشان‌های خاموش فرسایش یافته است که در امتداد خط اثر حرکت صفحات پیرتر می‌شوند. زنجیرۀ آتشفشان‌های سازندۀ جزایر هاوایی، و کوه‌های دریایی امپرور[۱۹] بدین‌ترتیب تشکیل شده‌اند.

 


  1. island arc
  2. ocean-spreading center
  3. lithospheric plates
  4. Hawaii
  5. Yellowstone
  6. plume
  7. mantle
  8. detailed chemistry
  9. ridge
  10. arc volcanics
  11. tectonic plates
  12. plate margin
  13. volcanism
  14. Yellowstone National Park
  15. Wyoming
  16. Skye
  17. volcanic Seamounts
  18. ocean crust
  19. Emperor