نهضت آزادی ایران
نهضت آزادی ایران
در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۰ش گروهی از رهبران نهضت مقاومت ملی سابق، ازجمله مهدی بازرگان، آیت‌الله سید‌محمود طالقانی و یدالله سحابی، جمعیت نهضت آزادی ایران را تأسیس کردند. مرامنامۀ نهضت آزادی در چهار اصل: اسلام، ایران، تبعیت از قانون اساسی و طرف‌داری از مصدق خلاصه می‌شد. نهضت آزادی ایران در اوایل دهۀ ۱۳۴۰ش در جبهۀ ملی دوم و سوم عضویت داشت. با ممنوعیت فعالیت نهضت، مبارزات آن به‌صورت مخفی به‌ویژه در خارج از کشور ادامه یافت و گروهی فعالان نهضت در اروپا و امریکا ازجمله علی شریعتی، ابراهیم یزدی و مصطفی چمران، نهضت آزادی ایران را در خارج از کشور تأسیس کردند. نهضت آزادی خارج از کشور به‌منظور تدارک مبارزۀ مسلحانه با رژیم به تشکیل سازمان مخصوص اتحاد و عمل (سماع) مبادرت ورزید و گروهی از اعضای خود را برای آموزش نظامی به مصر فرستاد. فعالان نهضت آزادی در خارج از کشور، همچنین در تشکیل اتحادیۀ انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا و انجمن اسلامی دانشجویان در امریکا نقش عمده‌ای داشتند. در ۱۳۴۴ش چند تن از اعضای جوان نهضت ازجمله محمد حنیف‌نژاد، بدیع‌زادگان، و سعید محسن پایه اصلی سازمان مجاهدین خلق ایران را بنیاد گذاردند. در آستانۀ پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه ۱۳۵۷، مهندس مهدی بازرگان، دبیر کل نهضت آزادی، با حکم امام خمینی (ره) مأمور تشکیل دولت موقت شد و برخی از سران نهضت، عهده‌دار مناصب اصلی در دولت شدند. در آبان ۱۳۵۸ش مهندس بازرگان از نخست‌وزیری کناره گرفت و از ۱۳۶۱ش، فعالیت‌های سیاسی آن محدود شد.