هوسا
هوسا (Hausa)
عضو قومی ساکن نوار جنوبی صحرای افریقا، به‌ویژه بخش شمال‌غربی نیجریه، بخش جنوبی نیجر و داهومی، با جمعیتی نزدیک به ۹میلیون نفر. زبان این مردم به زیرمجموعۀ چادی[۱] از خانوادۀ زبانی حامی ـ سامی[۲] (افریقایی ـ آسیایی) تعلق دارد. هوساها از حدود قرن ۱۳م به اسلام گرویدند و در هفت دولت‌شهر، با دیوان‌سالاری گسترده و ساختار اجتماعیِ سلسله‌مراتبی، سازمان یافتند که عبارت بودند از دائورا[۳]، بیرام[۴]، گوبیر[۵]، کانو[۶]، کاتسینا[۷]، رانو[۸]، و زازائو[۹]. این دولت‌شهرها بر راه‌های تجاری‌ای که از صحرا می‌گذشت نظارت می‌کردند. قوی‌ترین این دولت‌ها، کانو و زازائو، با دولت‌های دیگری در شرق، جنوب، جنوب‌غربی نیز روابط تجارتی برقرار کردند. زبان هوسا هنوز هم در غرب افریقا برای تجارت به‌کار می‌رود. اکثر این دولت‌شهرها در جهادهای فولانی[۱۰]، در قرن ۱۹ و سپس به‌دست بریتانیایی‌ها در ابتدای قرن ۲۰، فتح شدند. جنگ میان دو گروه قومی بزرگ نیجریه، هوسا و یوروبا[۱۱] در جنوب‌غربی کشور در ژوئیۀ ۱۹۹۹ آغاز شد و تلفات زیادی به‌همراه داشت.